Με αφορμή τη συμπλήρωση τριών χρόνων από την κοίμηση του μακαριστού θεολόγου Βασιλείου Στεργιούλη, παραθέτουμε το παρακάτω κείμενο του που έγραψε το Δεκέμβριο του 2016 και είναι επίκαιρο όσο ποτέ άλλοτε στις στις μέρες μας.
Το θέμα του γάμου και της οικογένειας δεν είναι ένα από τα πολλά , αλλά βασικό θέμα ζωής. Από αυτό εξαρτάται η ομαλή πορεία στο ταξίδι της ζωής των συζύγων και των παιδιών που ακολουθούν. Όλης της οικογένειας και της κοινωνίας, αφού η οικογένεια είναι το κύτταρο της κοινωνίας.
Σήμερα ο θεσμός του γάμου και της οικογένειας διέρχεται σοβαρή κρίση. Το βεβαιώνουν η αύξηση των διαζυγίων, οι συμβατικοί γάμοι, τα ιδρύματα προστασίας κακοποιημένων γυναικών και παιδιών, οι μονογονεϊκές οικογένειες κ.α.
Η παθογένεια της οικογένειας εκτρέπει το γάμο από το σκοπό του, που είναι η αλληλοσυμπλήρωση και ολοκλήρωση των συζύγων και η ομαλή ψυχοσωματική ανάπτυξη και ωρίμανση των παιδιών. Η εκτροπή αυτή μεταβάλλει το γάμο από λιμάνι σε ναυάγιο και κάνει αβίωτη τη ζωή των μελών της οικογένειας.
Είναι βέβαια βαρύ πλήγμα για τον καθένα η ατυχία στο επάγγελμα. Σωρεύει πλήθος προβλημάτων. Φέρει οικονομική δυσπραγία και ανέχεια. Στερεί τα απαραίτητα της ζωής, τα πλέον αυτονόητα. Μα η αποτυχία στο γάμο και στην οικογένεια είναι συμφορά.
Εύστοχα αποφαίνεται ο μεγάλος Ρώσος διανοητής Λέων Τολστόι πως «εκτός από το θάνατο, τίποτε δεν είναι πιο σοβαρό η πιο αθεράπευτο από το γάμο».
Οι θλιβερές συνέπειες του γάμου κάνουν μαρτυρική τη ζωή των συζύγων επεκτείνοντας αυτές και στα παιδιά. Τα δηλητηριάζουν κυριολεκτικά, ιδίως όταν διάγουν την τρυφερή ηλικία, τα άγουρα χρόνια τους. Τότε, που χρειάζονται το στοργικό χάδι της μάνας και τη δυνατή παλάμη του πατέρα, για να στηριχθούν και να αναπτυχθούν. Να ανθίσουν όπως τα μαγιάτικα τριαντάφυλλα στη ζεστασιά του ήλιου.
Πολλοί είναι οι λόγοι της κρίσης στο γάμο και στην οικογένεια. Οφείλονται καταρχήν στην ιδιαιτερότητα των συζύγων. Καθένας έχει την προσωπικότητα του, που επηρεάζεται από την κληρονομικότητα, το περιβάλλον όπου μεγάλωσε, την αγωγή που έλαβε, τον τρόπο διανόησης και αντιμετώπισης του άλλου και των προβλημάτων της ζωής κ.α.
Η υπέρβαση όλων αυτών απαιτεί πολύ χρόνο και διαρκή προσπάθεια. Χρειάζεται κατανόηση και υποχωρητικότητα. Κυριαρχία της λογικής. Πρέπει όταν ο ένας σκληραίνει σαν βράχος, ο άλλος να γίνεται μαλακός σαν βαμβάκι. Έτσι θα αποφευχθεί ο κρότος. Διαφορετικά θα ακουστεί στην άκρη της γης.
Ταύτιση βέβαια χαρακτήρων ποτέ δεν θα υπάρξει, αλλά εξομάλυνση των αντιθέσεων. Λείανση των γωνιών, όπως συνήθως λέγεται. Σ’ αυτή συμβάλλει, εκτός των άλλων, ο κοινός στόχος και οραματισμός των συζύγων. Ξένος συγγραφέας, ο Φαβιέν Βαν Ρουί, λέει ότι αγάπη δεν σημαίνει να βλέπει ο ένας σύζυγος τον άλλο στα μάτια, αλλά και οι δύο στην ίδια κατεύθυνση.
Πρέπει να αποκλειστεί η ανάμιξη στις σχέσεις των συζύγων προσώπων του συγγενικού περιβάλλοντος, γιατί, εξαιτίας των φυσικών και ψυχολογικών δεσμών τους, μεροληπτούν συνήθως υπέρ του ενός των συζύγων. «Του δικού τους προσώπου».
Προβλήματα στο γάμο και στην οικογένεια δημιουργεί ο σύγχρονος ρυθμός ζωής. Οι άνθρωποι τρέχουν διαρκώς για να προλάβουν και δεν ηρεμούν. Γι ’αυτό αντιδρούν σαν ελατήρια με την πιο ασήμαντη αφορμή.
Προβλήματα σωρεύει και η έξοδος της γυναίκας στην εργασία . Γιατί την βγάζει από το βασίλειο της, το σπίτι. Και την αναγκάζει να διχάζεται. Να μοιράζεται το χρόνο της ανάμεσα στο σπίτι και στην εργασία. Με αποτέλεσμα να μη μπορεί να επιτελέσει, όπως παλιά, το έργο της εστιάδος του ανθρωπίνου βίου και το βοηθό των μελών της οικογένειας. Σε άρθρο της αξιωματικού του Πολεμικού Ναυτικού Άννης Ρουμπέα-Κολβέρη, σχετικό με την έλλειψη ηγετών σήμερα, αναφέρεται η άποψη φιλοσόφου «Πως όταν η μητέρα με τις προτροπές, τις συμβουλές, την αγάπη της, έφυγε από την εστία της οικογένειας για να εργασθεί, χάθηκαν και οι ηγέτες, γιατί δεν υπήρχε μητέρα να τους γαλουχήσει και να τους καθοδηγήσει». Πόσο δίκαιο είχε ο ιερός Αυγουστίνος, που
αναφωνούσε: «Δώστε μου καλές μητέρες, να σας αλλάξω την όψη του κόσμου».
Παλιότερα τα μέλη της οικογένειας είχαν καθημερινή συνάντηση και κοινή τράπεζα. Αυτή συνέβαλε στην ψυχική τους επαφή και επικοινωνία στην πνευματική τους υποστήριξη και ενίσχυση. Με το διάλογο, γινόταν κατά κάποιον τρόπο μια ψυχανάλυση και εκτόνωση τους. Σήμερα απουσιάζει αυτή από πολλά ζευγάρια και οικογένειες, αφού τα σπίτια έχουν γίνει «ξενοδοχεία» ύπνου και φαγητού.
Το σοβαρότερο όμως πλήγμα δέχεται τελευταίως ο γάμος και η οικογένεια από την αποϊεροποίησή τους και από τη χαλάρωση του νομικού πλαισίου του γάμου (αυτόματο διαζύγιο, σύμφωνο συμβίωσης κ.α). Προσφάτως δε θεσπίστηκε και σύμφωνο συμβίωσης… ομοφύλων και θα ακολουθήσει, λέγεται, η απάλειψη του ονόματος πατέρας ή μητέρα. Θα αντικατασταθεί με τον χαρακτηρισμό γονέας 1 και γονέας 2, εξαιτίας των ομόφυλων ζευγαριών. Εύλογα διερωτάται κάθε νουνεχής και εχέφρων: Πού πάμε; Οδηγούμαστε στην διάλυση; Στην αυτοκαταστροφή; Θέλουμε να γίνουμε κοινωνία χειρότερη Σοδόμων και Γομόρας;
Όλα αυτά θα πρέπει να μας αισθητοποιήσουν την ανάγκη, ο ιερός θεσμός του γάμου να παραμείνει ακλόνητος και η οικογένεια αδιάλυτη, αν θέλουμε να έχουμε υγιή κοινωνία. Αλλά για να γίνει αυτό, χρειάζεται να τονισθεί ιδιαιτέρως και να διασφαλιστεί η ιερότητα του μυστηρίου του γάμου και της οικογένειας. Να γίνει δηλαδή πεποίθηση όλων ότι ο γάμος δεν είναι απλή σχέση ανδρός και γυναικός, ούτε «μπάλωμα να το ξηλώσεις», όπως λέει θυμόσοφα ο λαός. Και ότι το να χωρίσεις ανδρόγυνο και να διαλύσεις οικογένεια, είναι μεγαλύτερη ασέβεια και αμαρτία από το να κάψεις ναό.
Αντιμετωπίζοντας το γάμο και την οικογένεια με σεβασμό και ιεροπρέπεια, οφείλουμε υπομονή στις εμφανιζόμενες δυσκολίες. Και ανοχή, συμφώνως προς την προτροπή του Αποστόλου Παύλου «ανεχόμενοι αλλήλων και χαριζόμενοι εαυτοίς» (Κόλος 3,13). Δηλαδή ανεχόμενοι ο ένας τον άλλο και συγχωρούντες ο ένας τον άλλο. «Τα οικογενειακά προβλήματα απαιτούν υπομονη», έλεγε συχνά ο γέροντας αγιορείτης ιερομόναχος Μόδεστος από τη Ραψάνη, που εγκαταβίωνε στην ερημική περιοχή της Κερασιάς Αγίου Όρους. Ο χρόνος είναι ο καλύτερος θεραπευτής, όπως διδάσκει η πείρα και η ζωή.
Μαζί με την υπομονή απαιτείται και η καταφυγή στο Θεό με την προσευχή. Είναι μεγάλη η δύναμη της. Είναι «το τηλέφωνο του ουρανού». Στηρίζει και δυναμώνει τον προσευχούμενο και ελκύει επάνω του το έλεος του Θεού. Αυτή δίνει διέξοδο στα αδιέξοδα της ζωής. Κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας ο Θεός «δύναται εξ απόρων πόρον ευρείν».
Με κυρίαρχη την αληθινή αγάπη και με κατανόηση και υπομονή οι σύζυγοι θα βρουν το δρόμο τους. Η αληθινή αγάπη είναι ανιδιοτελής. Είναι ανώτερη από τον έρωτα, που έχει ιδιοτέλεια και εγωπάθεια. Και ξεθυμαίνει, αν δεν μετεξελιχθεί σε αγάπη. Γι’ αυτό και η σύγχρονη αντίληψη πως ένας καλός γάμος διαρκεί …..πέντε χρόνια. Μετά δεν έχει νόημα, αφού ξεθυμαίνει ο έρωτας των συζύγων.
Η αληθινή αγάπη αντίθετα αυξάνει με την πάροδο του χρόνου και γίνεται δεσμός αδιάλυτος όσο κυλούν τα χρόνια και προχωράει η ζωή.
Δεν πρέπει ποτέ να λησμονείται ότι ο γάμος δεν είναι μόνον ανθρώπινου, αλλά και θείου δικαίου κοινωνία. Έτσι αναγνωρίστηκε από αυτήν ακόμη τη ρωμαϊκή αρχαιότητα. Την ειδωλολατρική (Μοδεστίνος). Ενώ ο Χριστιανισμός τον εξύψωσε ακόμη περισσότερο. Τον ανέδειξε σε μεγάλο μυστήριο, που έχει την αναφορά του στο Χριστό και στην Εκκλησία, όπως διδάσκει ο Απόστολος Παύλος. Με άλλα λόγια ο γάμος δεν είναι απλώς η φυσική ένωση ανδρός και γυναικός, αλλά η ενώπιον Θεού και ανθρώπων υπόσχεση αιώνιας αφοσίωσης και αγάπης των συζύγων. Γι’αυτό και είναι αδιάλυτος. Είναι κατηγορηματική η προσταγή του Θεανθρώπου: «Αυτό, που ο Θεός ένωσε, άνθρωπος ας μην το χωρίζει» (Ματθ. 19,7).
Για να παραμείνει ο γάμος αδιάλυτος και η οικογένεια άρρηκτη, χρειάζεται συνεχής καταφυγή και ενίσχυση των συζύγων, καθώς και των παιδιών που θα ακολουθήσουν, με τη θεία Χάρη. Αυτή παρέχεται με τα ιερά μυστήρια της Εκκλησίας, στα οποία πρέπει να συμμετέχουν όλοι ,σύζυγοι και παιδιά, αρχίζοντας από την εξομολόγηση .
Η εξομολόγηση είναι το ιερό μυστήριο, όπου ο άνθρωπος ανοίγει την καρδιά του στον εξομολόγο ως κατενώπιον Θεού και εξαγορεύεται με ειλικρίνεια και συντριβή καρδιάς τις αμαρτίες (σκέψεις, λόγους και πράξεις). Τα πλέον απόκρυφα της ζωής του, που δεν μπορεί να εμπιστευτεί σε κανέναν άλλο. Ούτε καν στον ή στην σύζυγό του. Η εξομολόγηση είναι το ευεργετικό φάρμακο θεραπείας της ψυχής ή, όπως είπε ο Ωριγένης, το εμετικό «διά του οποίου αποβάλλομεν την εσωτερικήν αιτίαν του κακού». Και αυτός ακόμη ο Βολταίρος ομολογεί ότι «Δυνάμεθα να θεωρήσωμεν την εξομολόγησιν ως τον μέγιστον χαλινόν των αποκρύφων εγκλημάτων». Με την εξομολόγηση λαμβάνει καθένας άφεση των αμαρτιών του και ανακαινίζεται ψυχοσωματικά. Αποφορτίζεται το αμαρτωλό του φορτίο και γίνεται άλλος άνθρωπος. Όπως η θάλασσα που νικάει τη φωτιά, όσο δυνατή κι αν είναι, έτσι και η χάρη του Θεού και το έλεός του νικάει την αμαρτία και λυτρώνει τον αμαρτωλό. Γι’ αυτό ο άγιος Παΐσιος τόνιζε την ανάγκη να υπάρχει έξω από κάθε πόλη ένα μοναστηράκι με πνευματικό επί 24ώρου βάσεως, ώστε να μπορεί να καταφεύγει καθένας προς εξομολόγηση, όποτε ένιωθε πιεστική την ανάγκη μέσα του.
Την ειδική εξουσία της άφεσης των αμαρτιών έδωσε ο Χριστός στους Αποστόλους μετά την Ανάσταση, όταν ήταν συναγμένοι στο υπερώο της Ιερουσαλήμ, λέγοντας τους: «Λάβετε Πνεύμα Άγιον: άν τινων αφήτε τας αμαρτίας, αφίενται (συγχωρούνται) αυτοίς, άν τίνων κρατήτε κεκράτηνται» (=θα μένουν ασυγχώρητες) (Ιω. 20,22-23). Και δια των Αποστόλων δόθηκε αυτή η εξουσία στους διαδόχους τους κληρικούς.
Πόσο θαυμαστή είναι αυτή η εξουσία, το φανερώνουν οι λόγοι του ιερού Χρυσοστόμου: “Οι την γην οικούντες και εν ταύτη ποιούμενοι την διατριβήν, τα εν ουρανοίς επετράπησαν διοικείν” (P.G 48,43). Δηλαδή οι κληρικοί, που κατοικούν στην γη και σ’ αυτήν περνούν τη ζωή τους, έλαβαν από το Θεό την δυνατότητα να ρυθμίζουν τα ουράνια. Για την εξουσία αυτή των κληρικών να συγχωρούν αμαρτίες, έχουμε μαρτυρίες από το αρχαίο εκκλησιαστικό βιβλίο «Αποστολικαί Διαταγαί» και από την Α ́ Οικουμενική Σύνοδο. Αλλά και σύγχρονες μαρτυρίες. Εξομολόγος απαντώντας σε απορία εξομολογουμένου πώς βρήκε τη θεραπεία του με την προσέλευση στο ιερό μυστήριο της εξομολόγησης αντί στην επιστήμη, είπε: «Εγώ φοράω πετραχήλι»! Ήθελε να δηλώσει, ότι δεν οφείλεται η θεραπεία στην ικανότητα του εξομολόγου, αλλά στη θεία Χάρη.
Την θεραπευτική δύναμη της θρησκείας γενικά και ειδικά του μυστηρίου της εξομολογήσεως βεβαιώνουν κορυφαίοι ψυχολόγοι και ψυχίατροι, όπως ο Βόλφγκανγκ Κρέτσμερ, ιδρυτής της ψυχιατρικής σχολής της Βιέννης, ο Ουίλιαμ Νόρθριτς, ο διακεκριμένος καθηγητής της νευρολογίας και ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή Θεσσαλονίκης Σταύρος Μπαλογιάννης κ.α. Ο δε καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Σπ. Καλιάφας αναφέρει, ότι ευρισκόμενος στο εξωτερικό αρρώστησε και επισκέφθηκε γιατρό προς θεραπεία του. Εκείνος τον ερώτησε ποια είναι η σχέση του με τη θρησκεία. Και του υπέδειξε να τακτοποιήσει πρώτα τη σχέση του με τη θρησκεία και να επανέλθει. Και ο αγιορείτης ιερομόναχος π. Αθανάσιος Σιμωνοπετρίτης διηγείται την ιδιαίτερη αίσθηση που του έκανε η εξομολόγηση του μακαρίτη Χαρίλαου Φλωράκη στον Περισσό Αθηνών, όπoυ τον κάλεσε εκείνος λίγο πριν το θάνατό του. Ήταν, λέει, η εξομολόγησή του από τις λίγες που έχει ακούσει ως πνευματικός όλα τα χρόνια που εξομολογεί.
Η εξομολόγηση είναι το μυστήριο του Θείου ελέους. Μας απαλλάσσει από τις αμαρτίες και τις ενοχές που μας καταδιώκουν. Μας ταράσσουν, αναστατώνουν τη ζωή. Την κάνουν αβίωτη.
Σε ζωντανή εκπομπή του ραδιοφωνικού Σταθμού “Πειραϊκή Εκκλησία ” σχετική με τις εκτρώσεις, κατατέθηκε τηλεφωνικά ομολογία γυναίκας – νοσηλεύτριας, που είχε προβεί σε έκτρωση πριν 18 χρόνια. Όλο αυτό τον καιρό, είπε, η ζωή της ήταν ένα μαρτύριο. Βασανιζόταν από τις τύψεις κάθε τόσο. Δεν μπορούσε να ησυχάσει .Συχνά τις νύχτες ξυπνούσε τρομαγμένη από εφιάλτες. Έβλεπε στον ύπνο της χεράκια και ποδαράκια. Λυτρώθηκε, ύστερα από ειλικρινή εξομολόγηση. Έτσι γίνεται κατανοητό και δικαιολογείται πλήρως ο χαρακτηρισμός του μυστηρίου της εξομολόγησης ως «Λουτρού παλιγγενεσίας», «Δευτέρου βαπτίσματος» κ.ά. Εύστοχα ο Μητροπολίτης Κιέβου Πέτρος Μογίλας (17οςαι.) αναφέρεται στο ιερό αυτό μυστήριο τονίζοντας: «Καθάπερ με την αμαρτίαν υστερούμεθα της Θείας Χάριτος…. δια της μετανοίας πάλιν ταύτην αποκτώμεθα».
Μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση και γι’ αυτό διατηρείται ανεξάλειπτη στη μνήμη μου η εικόνα της εξομολόγησης νέου, πτυχιούχου του Πολυτεχνείου, που αντίκρισα πριν από πολλές δεκαετίες στο Καθολικό, τον κεντρικό ναό του μοναστηριού της Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους. Σε μια άκρη του μεγάλου αυτού ναού αντίκρισα από μακριά στα στασίδια δυο φιγούρες. Σε ένα στασίδι στεκόταν όρθιος, στραμμένος με το κεφάλι κάτω προς το συνεχόμενο στασίδι, όπου βρισκόταν επίσης όρθιος σεβάσμιος πνευματικός, ο γέροντας ιερομόναχος π. Άνθιμος Αγιαννανίτης. Συντετριμμένος και κλαίων ο νέος εξομολογείτο ψιθυριστά τις αμαρτίες του προς τον πνευματικό, που ήταν επίσης σκυμμένος πάνω από το κεφάλι του νέου. Το άγγιζε στοργικά με τις παλάμες των χεριών του και δακρύζοντας ενίσχυε, όπως φαινόταν από μακριά, με καλοσύνη και κατανόηση τον εξομολογούμενο. Τον τόνωνε και τον υποστήριζε ψυχικά. Πόσο μίλησε στην καρδιά μου αυτή η εικόνα, δεν εκφράζεται με λόγια!
Ύστερα από όλα αυτά αντιλαμβάνεται καθένας την ευεργετική επίδραση του μυστηρίου της εξομολογήσεως. Τόσο στην ηρεμία του ανθρώπου λόγω της αποκατάστασής της σχέσης του με το Θεό, που διαταράσσεται εξαιτίας της αμαρτίας, όσο και στην εξομάλυνση των αντιθέσεων και διαφορών του με τους συνανθρώπους του. Ιδίως δε στην εξομάλυνση των αντιθέσεων μεταξύ των μελών της οικογένειας, και στη σύσφιξη των σχέσεων τους. Και μάλιστα όταν υπάρχει κοινός εξομολόγος, ο οποίος με τη Θεία Χάρη και την εμπειρία του στα θέματα ψυχοπαθολογίας της καθημερινής ζωής, θα βοηθήσει στην αποφυγή των συγκρούσεων. Έτσι η οικογένεια θα μπορέσει να αναδειχθεί φυτώριο αγάπης και ειρήνης , μία «κατ’ οίκον εκκλησία». «Ένα ένα μικρό βασίλειο της Αγίας Τριάδος» όπως είπε ο μακαριστός καθηγούμενος της Ιεράς Μονής Οσίου Γρηγορίου του Αγίου Όρους Αρχιμανδρίτης π. Γεώργιος Καψάνης. Και θα μπορέσουν γονείς και παιδιά να χαρούν τη ζωή τους και να σταθούν στην αιωνιότητα μπροστά στο Θεό, για να ζήσουν μαζί του αιωνίως.