ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕΡΟΣ 1ο

Αρχική Σελίδα Ιατρικά ΘέματαΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕΡΟΣ 1ο ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕΡΟΣ 1ο

Τ.Ε.Ι ΣΧΟΛΗ: Σ.Ε.Υ.Π ΤΜΗΜΑ: ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ

ΘΕΜΑ: ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ: ΚΥΠΑΡΙΣΗ

ΦΟΙΤΗΤΗΣ: MOΚΙΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

ΛΑΡΙΣΑ 2006-07

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Eισαγωγή
●KΕΦΑΛΑΙΟ 1
Ορισμοί
Υγεία και νόσος
Ορισμοί Συμβουλευτικής

●KΕΦΑΛΑΙΟ 2
Αγωγή Υγείας
Θεματολογία των προγραμμάτων Αγωγής Υγείας
Στόχοι αγωγής υγείας
Σκοποί της Αγωγής Υγείας
Προαγωγή της υγείας
– Αρχέ
– Δραστηριότητες
– Προτεραιότητες
-Δηλήμματα
Α) Μεθοδολογια αγωγής υγείας
– Διαλέξεις
– Ατομική Διδασκαλία
– Μέσα μαζικής επικοινωνίας
– Οπτικοακουστικά μέσα
– Εκπαιδευτική τηλεόραση
– Προγραμματισμένη εκμάθηση
Β) Μέθοδοι αλλαγής στάσεων και συμπεριφοράς
– Ανάπτυξη ικανοτήτων
– Ειδικά παιχνίδια
– Παρατήρηση και αναζήτηση
– Δουλειά σε ομάδες
– Χρήση προτύπων
– Έλεγχος της συμπεριφοράς
●ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
Επαγγελματική Νοσηλευτική (Ορισμός -Σκοποί)
Επαγγελματικά ατυχήματα
Εργαζόμενος
Ιστορική αναδρομή
Γενικά και Ειδικά Προβλήματα των Εργαζομένων
Γενικά Προβλήματα Υγείας
Ειδικά προβλήματα σχετιζόμενα με την εργασία
Ο Ρόλος του Κοινοτικού Νοσηλευτή στον Εργασιακό Χώρο
Αξιολόγηση υγείας εργαζομένων
Αρχική αξιολόγηση υποψήφιου
Συστηματική συνεχής αξιολόγηση εργαζόμενου
Εξασφάλιση ασφαλούς εργασιακού περιβάλλοντος
Ανάπτυξη υγιούς ψυχοκοινωνικού περιβάλλοντος
Οργάνωση των πρώτων βοηθειών στο εργασιακό χώρο
Εξοπλισμός ατομικής προστασίας
Kανόνες ασφαλείας
Πρόληψη εργατικών ατυχημάτων
Μέτρα για την Αποφυγή των Εργατικών Ατυχημάτων
Συμβουλευτικός ρόλος του νοσηλευτή εργασίας

Βιβλιογραφία

Εισαγωγή

Στη Εργασία με θέμα «συμβουλευτική νοσηλευτική στο χώρο της εργασίας»,πιστεύω ότι θα βοηθήσουμε τον αναγνώστη να κατανοήσει και να αντιληφθεί τη σημασία της συμβουλευτικής νοσηλευτικής στο χώρο της εργασίας για την προαγωγή και προάσπιση της υγείας των εργαζομένων.
Η ύλη του βιβλίου χωρίζεται σε 3 κεφάλαια.
Το πρώτο κεφάλαιο περιλαμβάνει γενικές έννοιες και ορισμούς όπως π.χ.
Τι είναι νοσηλευτική;, ορισμό της Υγεία και της νόσου
Το δεύτερο κεφάλαιο διαπραγματεύεται την έννοια της Αγωγή Υγείας.
Αναφέρονται οι στόχοι της Αγωγή Υγείας, οι σκοποί της Αγωγή Υγεία, καθώς επίσης και λίγα λόγια για την Μεθοδολογία της αγωγής υγείας.
Το τρίτο κεφάλαιο έχει ως τίτλο το θέμα που διαπραγματευόμαστε στην εργασία αναφερόμαστε ειδικά στην συμβουλευτική νοσηλευτική στο χώρο της εργασίας. Γίνεται αρχικά μια αρχική αναδρομή. Αναφέρεται ο ορισμός της επαγγελματικής νοσηλευτικής. Αναφέρονται οι αντικειμενικοί σκοποί των υπηρεσιών επαγγελματικής υγιεινής.
Γίνεται αναφορά στα γενικά και ειδικά προβλήματα των εργαζομένων.
Αναφέρεται ο ρόλος του κοινοτικού νοσηλευτή στο εργασιακό χώρο.

KΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΟΡΙΣΜΟΙ

Νοσηλευτική: Τι είναι νοσηλευτική; Λόγω των διαστάσεων της, που συνεχώς αυξάνονται με την ιατρική και τεχνολογική πρόοδο στο χώρο της υγείας, δεν είναι εύκολο να δοθεί απόλυτα ακριβής ορισμός που να καλύ¬πτει όλο το εύρος της. Κατά καιρούς εκφράσθηκαν διάφορες γνώμες και διατυπώθηκαν ορισμοί για τη νοσηλευτική από προσωπικότητες του νοση¬λευτικού χώρου και επίσημους νοσηλευτικούς οργανισμούς. Αντιπροσω¬πευτικά αναφέρονται μερικοί: 1
Η νοσηλευτική θεωρείται επιστήμη του ανθρώπου σε ό,τι αφορά την υγεία και τη νόσο. Έχει εκπαιδευτική αποστολή στην κοινωνία. Είναι εκπαι¬δευτικό μέσο, δύναμη, που συντελεί στην ωρίμανση της προσωπικότητας του ανθρώπου με σκοπό τη δημιουργική ζωή, προσωπική και κοινωνική. 1
Η νοσηλευτική είναι ένα από τα κυριότερα έργα, που ασχολείται με τη φροντίδα του αρρώστου και του υγιούς ατόμου. Αποτελεί σύνθεση επι¬στημονικών γνώσεων, τεχνικών εφαρμογών και ανθρωπιστικής συμπερι¬φοράς. Ειδική ευθύνη της είναι η εξασφάλιση ολοκληρωμένης και εξατομικευμένης νοσηλευτικής φροντίδας προς το άτομο, την οικογένεια και την κοινωνία. 1
-Το Διεθνές Συμβούλιο των Νοσηλευτών ορίζει τη νοσηλευτική όπως παρακάτω:
Η νοσηλευτική είναι επιστήμη υγείας, αναπόσπαστο μέρος του υγει¬ονομικού συστήματος. Ενσωματώνει την προαγωγή της υγείας, την πρό¬ληψη της αρρώστιας και τη νοσηλευτική φροντίδα των αρρώστων και ανα¬πήρων ως βιοψυχοκοινωνικών ανθρωπίνων υπάρξεων όλων των ηλικιών, σε όλες τις δομές και τα επίπεδα υπηρεσιών υγείας. 1

Σκοπός της Νοσηλευτικής: Νοσηλευτική είναι η αξιολόγηση των αναγκών υγείας, ο προγραμματισμός των παρεμβάσεων και η βοήθεια του ατόμου, υγιούς ή αρρώστου, να αναλάβει εκείνες τις δραστηριότητες που συντελούν στην υγεία ή στην αποκατάστασή της, τις οποίες το άτομο θα πραγματοποιούσε χωρίς βοήθεια, εάν διέθετε την απαραίτητη γνώση, δύναμη και θέληση.

Υγεία και νόσος

●Υγεία και νόσος. κατά την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ), καλείται η πλήρης σωματική-οργανική, διανοητική, ηθική και κοι¬νωνική ισορροπία του ανθρώπου. 1
●Νόσος καλείται κάθε μακρο ή μικρο-χρονική και ποιοτική διαταραχή της υγείας, που οφείλεται σε διάφορα αίτια και μπορεί να προκαλέσει και το θάνατο. 1
Η υγεία από όλους τους ανθρώπους θεωρείται πολύτιμο αγαθό της ζωής μας, θείο δώρο και η απώλεια της η μεγαλύτερη συμφορά. Η άγνοια βασικών αρχών υγιεινής που προφυλάσσουν και διατηρούν την ψυχοσω¬ματική υγεία ή η παραμέληση τους, η άτακτη ζωή, και άλλοι παράγοντες συχνά οδηγούν στην αυτοκαταστροφή. 1
Ο ορισμός της υγείας δεν είναι ικανο¬ποιητικός. Έτσι, παρατηρείται κατά καιρούς να διατυπώνονται διαφορετικές απόψεις. Η υγεία θεωρείται ότι μπο¬ρεί να ορισθεί με δυο έννοιες, τη στενή και την ευρεία. Υπό τη στενή έννοια ορί¬ζεται ως «η φυσιολογική λειτουργία του ατόμου και η αποδειγμένη έλλειψη νό¬σου» καθώς και ως «η επαρκής λει¬τουργία των οργάνων του σώματος, τόσον αυτών καθαυτών, όσο και σε συ¬σχετισμό με τ’ αλλά, ώστε να υπάρχει μια ισορροπία η μια ομοιόσταση στον οργανισμό». Υπό την ευρεία έννοια η υ¬γεία ορίζεται ως «η κατάσταση του αν¬θρωπίνου οργανισμού οπού δύναται να λειτουργεί επαρκώς κάτω από ορισμέ¬νες γενετικές και περιβαλλοντικές συν¬θήκες». 3
●Ένας άλλος ορισμός του- Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας αναφέρει σαν υγεία:

«την κατάσταση πλήρους, φυσικής,
πνευματικής και κοινω¬νικής ευεξίας και
όχι απλώς την έλλειψη νόσου η αδυναμίας». 3

●Ένας ακόμη πιο ευρύς ορισμός της Υγείας που δίδεται από τον Βalog βασίζεται στην διαπίστωση, ότι η υγεία δεν αποτελεί ένα εμπειρικό γεγονός ή αντικειμενικό φαινόμενο. Αντίθετα αποτελεί μια ανθρώπινη υποδομή, την οποία τα άτομα μιας συγκεκριμένης κοινότητος δημιουργούν ανάλογα με τις πολιτισμικές αξίες και τους κοινωνικούς κανόνες που επικρατούν.
Επομένως Υγεία μπορεί να καθοριστεί σαν η κατάσταση εκείνη τον σώματος και πνεύματος, η οποία δίδει τη δυνατότητα στα άτομα να κατευθύνονται με επιτυχία προς τους επιθυμητούς λειτουργικούς και κοινωνικούς τους αντικειμενικούς σκοπούς.

ΟΡΙΣΜΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ

Συμβουλευτική είναι:
– η βοήθεια που προσφέρει ένα άτομο στο άλλο, η μια ομάδα στα μέλη της, στην αναζήτηση του καλύτερου τρόπου δράσης ως προς την επιβίωση του ατόμου και της ομάδας (Beck, 1963). 5
– “…το να βοηθήσεις ένα άτομα να έχει πλήρη επίγνωση του εαυτού του και των τρόπων με τους οποίους ανταποκρίνεται στις επιδράσεις του περιβάλλοντα; του. Επίσης, το να βοηθήσεις να δώσει το δικό του νόημα στη συμπεριφορά αυτή, καθώς και να αναπτύξει, να αποσαφηνίσει και να επιδιώξει ένα σύνολο στόχων και αξιών” (Blocher, 1974). 5
– “…μια διαδικασία παροχής βοήθειας στους ανθρώπους, ώστε να μάθουν πώς να λύνουν ορισμένα διαπροσωπικά συναισθηματικά προβλήματα καθώς και προβλήμα¬τα αποφάσεων” (Krumboltz and Thoresen, 1976). 5
– Το να μάθει ένα άτομο να γίνεται πιο λογικό. Να αντιληφθεί δηλαδή το λανθα¬σμένο εκείνο τρόπο του σκέπτεσθαι, που ευθύνεται τόσο για τα αυτοκαταστροφικά συναισθήματα που το βασανίζουν, όσο και για την αποτελεσματική του συμπεριφορά. Να μάθει επίσης να σκέπτεται, να συναισθάνεται και να ενεργεί με τρόπο πιο υγιή και ορθολογικό
(Ellis, 1977). 5
– “…η διαδικασία κατά την οποία η δομή του εαυτού χαλαρώνει με την ασφάλεια της σχέσης με το θεραπευτή και, επομένως, εμπειρίες που προηγουμένως αρνιόταν κανείς να αναγνωρίσει μέσα του, τώρα τις Αντιλαμβάνεται και τις ενσωματώνει σ’ έναν αλλαγμένο πλέον εαυτό” (Rogers, 1952). 5
– Το να βοηθηθεί το άτομο να επιτύχει μια εποικοδομητική αλλαγή με τη θέληση του βέβαια στην προσωπικότητα του. Με τον όρο αυτό εννοείται αλλαγή τόσο επι¬φανειακή όσο και βαθύτερη στην προσωπικότητα του ατόμου προς μια κατεύθυνση που οδηγεί στη συγκρότηση
στη μείωση των εσωτερικών συγκρούσεων και στη χρησιμοποίηση περισσότερης ενέργειας από το άτομο για τη βελτίωση της ζωής του
(Rogers, 1942). 5

KΕΦΑΛΑΙΟ 2

Αγωγή Υγείας

●H Αγωγή Υγείας που θα μπορούσε να οριστεί σαν:
«η διαδικασία εκείνη που βοηθάει τα άτομα να παίρνουν αποφά¬σεις, να υιοθετούν συμπεριφορές και να δρουν σύμφωνα με τις ανά¬γκες που επιβάλλει η προάσπιση και η προαγωγή της υγείας τους». 6
Ο ορισμός της Αγωγής Υγείας επιδέχεται μια ευρύτερη και μια αυστηρότερη ερμηνεία. Σύμφωνα με την ευρύτερη ερμηνεία, η Αγωγή Υγεία αφορά όλες εκείνες τις εμπειρίες ενός ατόμου, μιας ομάδας ή μιας κοινότητας, που επιδρούν και επηρεάζουν τις αξίες, τις στάσεις, τις συμπεριφορές που σχετίζονται με την υγεία. Αυτή η ευρύτερη ερ¬μηνεία αναγνωρίζει ότι πολλές εμπειρίες, θετικές και αρνητικές, επι¬δρούν στη σκέψη, στα αισθήματα και στην πράξη των ανθρώπων. 7
Σύμφωνα με την αυστηρότερη ερμηνεία, ο όρος «Αγωγή Υγείας» κατά κανόνα σημαίνει τις προγραμματισμένες προσπάθειες που απο¬σκοπούν στην προώθηση των βασικών στόχων της Αγωγής Υγείας στα πλαίσια της Προαγωγής Υγείας. 7
Σχετικά με το ρόλο της Αγωγής Υγείας στη θεραπευτική αγωγή των αρρώστων, είναι φανερή η συμβολή της σωστής ενημέρωσης και της ενεργού συμμετοχής του ασθενή στην επιτυχία κάθε θεραπευτικού σχήματος. Η γνώση της σημασίας κάθε θεραπευτικού μέτρου, η επίγνωση των πιθανών κινδύνων και η προσαρμογή στις απαιτήσεις ενός θεραπευτικού σχήματος, είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την αποτελεσματική καταπολέμηση της αρρώστιας. 7
●Σύμφωνα με τα όσα ο Βalog δίδει στον προηγούμενο ορισμό,
Αγωγή Υγείας είναι η παροχή πληροφοριών σχετικά με συνήθειες της ζωής που προωθούν την καλή λειτουργικότητα σώματος και πνεύματος και ενθαρρύνουν τα άτομα για αυτοέλεγχο και αυτο-φροντίδα σε θέματα Υγείας.
Στον ορισμό του Βalog για την Αγωγή Υγείας η παροχή πλη¬ροφοριών στα άτομα εξακολουθεί να αποτελεί βασικό στοιχείο. Ωστόσο, έμφαση δίδεται στην ευθύνη που αναλαμβάνει το ίδιο το άτομο μέσα στο περιβάλλον που ζει. 4

Η θεματολογία των προγραμμάτων Αγωγής Υγείας είναι:

– Εξαρτησιογόνες ουσίες (ναρκωτικά-αλκοόλ-τσιγάρο)
– Διατροφή και διατροφικές συνήθειες
-Γενετικά τροποποιημένα προϊόντα
– Διαφυλικές σχέσεις-Σεξουαλική Αγωγή
– Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα -AIDS
– Ηπατίτιδα Β
– Διαπροσωπικές σχέσεις – Ψυχική Υγεία (Ρατσισμός -Βία -Αντιμετώπιση πένθους-Ξενοφοβία)
– Κυκλοφοριακή Αγωγή
– Ατυχήματα
– Αντιμετώπιση άγχους (σχολικού-εργασιακού)
– Στοματική Υγιεινή
– Καρκίνος
– Κάπνισμα
– Διατροφή
– Έκθεση σε τοξικές ουσίες και στην υπερβολική ηλιακή ακτινοβολία
– Καταστάσεις διαμονής και εργασίας
– Περιβάλλον και Υγεία
– Εθελοντισμός (Εθελοντική Αιμοδοσία- Εθελοντική προσφορά ιστών και οργάνων
– Πρώτες βοήθειες
– Εθελοντική εργασία- Εθελοντής σχολικός τροχονόμος)
– Μεσογειακή Αναιμία
– Καρδιαγγειακά νοσήματα
– Κατανάλωση και υγεία
– Ισότητα των δύο φύλων
– Κοινωνικός αποκλεισμός- Ίσες ευκαιρίες
– Πρόληψη και αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων όπως σεισμών, πλημμυρών, πυρκαγιών, ναυαγίων κ.ά.
– Ανάπτυξη δεξιοτήτων για την αντιμετώπιση της μόλυνσης του περιβάλλοντος, τις τρομοκρατικές ενέργειες, του άγχους, του φόβου κλπ.
– Φυσική ’σκηση και πολλά άλλα θέματα που αφορούν το σωστό υγιεινό τρόπο διαβίωσης
– Συμβουλευτικοί Σταθμοί Νέων
– Αγωγής του Καταναλωτή

Στόχοι αγωγής υγείας

Οι επιδιώξεις της Αγωγής Υγείας συγκεκριμενοποιούνται στους εξής βασικούς στόχους:
1. Ευαισθητοποίηση
2. Παροχή γνώσεων
3. Ιεράρχηση αξιών
4. Αλλαγή απόψεων
5. Λήψη αποφάσεων
6. Αλλαγή συμπεριφοράς
7. Αλλαγή περιβάλλοντος 7

1. Ευαισθητοποίηση
Ο πρώτος στόχος ενός προγράμματος Αγωγής Υγείας, αφορά τη συνειδητοποίηση του κοινού ή του εκπαιδευόμενου σχετικά με την ύπαρξη ενός προβλήματος. Πολλές φορές, προκειμένου να επιτευχθεί η ευαισθητοποίηση – συνειδητοποίηση, πρέπει να δοθούν ορισμένες βασικές πληροφορίες ώστε να γίνει αντιληπτό το μέγεθος και η σημα¬σία του προβλήματος. 7

2. Παροχή γνώσεων
Ο στόχος αυτός, αφορά την παροχή των απαραίτητων γνώσεων, σε θέματα που έχει προηγηθεί μια πρώτη ευαισθητοποίηση. Το να γνωρί¬ζει κανείς ότι κάποια καθημερινή συνήθεια είναι βλαβερή, δεν αρκεί για να πεισθεί για την ανάγκη καταπολέμηση της. Το άτομο πρέπει να είναι εξοπλισμένο με τις γνώσεις εκείνες που θα του ενισχύσουν τη βού¬ληση για δράση. 7

3. Ιεράρχηση αξιών
Ο στόχος λοιπόν της ιεράρχησης αξιών, αποσκοπεί κυρίως στην αποσαφήνιση, στη διαμόρφωση ή τροποποίηση των αξιών που σχετίζονται με την υγεία. 7

4. Αλλαγή απόψεων
Αφορά την τροποποίηση ορισμένων βασικών πεποιθήσεων. Η μόνη διαφορά είναι ότι οι απόψεις αφορούν πλέον συγκεκριμένα ζητήματα της καθημερινής ζωής, που εξαρτώνται βέβαια από τις γενικότερες αξίες που έχουν υιοθετηθεί. 7

5. Λήψη αποφάσεων
Το επόμενο βήμα είναι να λάβει τις κατάλληλες αποφάσεις που θα βοηθήσουν στην επίλυση ή βελτίωση του προβλήματος. Η σημαντική αυτή διαδικασία στηρίζεται τόσο στην παροχή των απαραίτητων γνώσεων όσο και στη διαμόρφωση των κατάλληλων αξιών και απόψεων. 7

6. Αλλαγή συμπεριφοράς
Η λήψη της κατάλληλης απόφασης, δεν οδηγεί πάντα και στην εκτέλεση της. Ιδιαίτερα όταν πρόκειται για θέματα που η υλοποίηση μιας απόφασης συναντά εμπόδια και δυσκολίες, παρατηρείται συχνά εγκατάλειψη της προσπάθειας ή αποφυγή εκτέλεσης της. Γι’ αυτό και η Αγωγή Υγείας παρέχει τη βοήθεια που χρειάζεται το κοινό ή ένα άτομο, προκειμένου να επιτύχει την υλοποίηση μιας αλλαγής. 7

7. Αλλαγή περιβάλλοντος
Αποσκοπεί στην αναβάθμιση του φυ¬σικού ή/και κοινωνικού περιβάλλοντος προκειμένου να μειωθούν οι περιβαλλοντολογικοί κίνδυνοι και να διευκολυνθεί η υιοθέτηση των υγιεινών συμπεριφορών. Ο στόχος αυτός, περιλαμβάνει από αλλαγές μέσα στο σπίτι μέχρι και αλλαγές σ’ όλη την κοινωνία. 7

Σκοποί της Αγωγής Υγείας

Βασικός σκοπός της Αγωγής Υγείας είναι, ασφαλώς η παροχή πληροφοριών. Αυτό μπορεί να θεωρηθεί τόσο αρχικός όσο και τελικός σκοπός.
Αντίθετα σε άλλες περιπτώσεις η αύξηση των γνώσεων αποτελεί τον αρχικό σκοπό με τη σκέψη ότι το άτομο με βάση τις γνώσεις αυτές, θα μπορέσει να οδηγηθεί στον τελικό σκοπό που είναι η αλλαγή συμπεριφοράς ή τρόπου ζωής.
Ο δεύτερος βασικός σκοπός είναι η αλλαγή συμπεριφοράς. Αυτός μπορεί να είναι τόσο απλός όσο και η διδασκαλία μιας απλής δεξιοτεχνίας, και τόσο σύνθετος, όσο η αλλαγή του τρόπου ζωής του ατόμου για την προαγωγή της υγείας του.
Ένα χαρακτηριστικό κριτήριο που χρησιμοποιείται για την αλλαγή συμπεριφοράς είναι “η συμμόρφωση” η οποία αναφέρεται στην δυνατότητα του ατόμου να ακολουθήσει ένα συστηματικό πρόγραμμα θεραπευτικής αγωγής. 4

Ο σκοπός της Αγωγής υγείας είναι να ακολουθηθεί το άτομο την συγκεκριμένη αγωγή μέχρι την επόμενη επίσκεψη.
Ο τρίτος σκοπός της Αγωγής Υγείας είναι να καταστήσει το άτομο υπεύθυνο για τη δική του φροντίδα Υγείας. 4

●Προαγωγή της υγείας

Οι υπηρεσίες υγείας και η ιατρική φροντίδα υπάρχουν για να καλύπτουν τις ανάγκες υγείας κάθε κοινωνίας. Οι κοινωνίες όμως αλλάζουν και μαζί τους αλλάζουν οι ανάγκες υγείας και οι προσδοκίες του πληθυσμού για φροντίδα και περίθαλψη. Είναι δε φυσικό, αυτές οι αλλαγές να παρασύρουν προς νέους προσανατολισμούς και τα συστήματα υγείας, που έτσι και αλλιώς δεν παραμένουν σε ακινησία αλλά συνεχώς εξελίσσονται, υποχρεωμένα από ευρύτερες διεργασίες όπως είναι η ανάπτυξη της οικονομίας και της τεχνολογίας ή από εσωτερικές δυνάμεις όπως είναι οι φωτεινές εμπνεύσεις και η άοκνη προσφορά ορισμένων λειτουργών τους.
Μία από τις σημαντικότερες πρόσφατες αλλαγές στο χώρο της υγείας διεθνώς, υπήρξε το αυξανόμενο ενδιαφέρον για παροχή πρωτοβάθμιας φροντίδας και πρόληψης. 7

Η 34η γενική συνέλευση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (Π.Ο.Υ.) που πραγματοποιήθηκε το 1981, έθεσε σαν στρατηγική επιδίω¬ξη το «Υγεία για όλους το έτος 2000». Η ανάπτυξη της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (Π.Φ.Υ.), θεωρήθηκε μοχλός αυτής της προσπάθειας. Βασικοί στόχοι ήταν η πρόληψη των προβλέψιμων νοσημάτων και προβλημάτων υγείας, η αναβάθμιση του φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος και η διαμόρφωση υγιεινών στάσεων και συμπεριφορών. 7
Για την επίτευξη αυτών των στόχων, η Π.Ο.Υ. θεσμοθέτησε το 1986 με την διακήρυξη της Οττάβας, την πολιτική της Προαγωγής Υγείας που αποσκοπεί στην αναβάθμιση του φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος, στην ενίσχυση των ευρύτερων παραγόντων που επιδρούν θετικά στην ανθρώπινη υγεία και στη διαμόρφωση υγιεινών στάσεων και συμπεριφορών.7
Η Προαγωγή Υγείας σύμφωνα με τη διακήρυξη της Π.Ο.Υ. είναι η διαδικασία μέσα στην οποία τα άτομα γίνονται ικανά να αναπτύξουν τον έλεγχο πάνω στην υγεία τους και να τη βελτιώσουν. 7
Η Προαγωγή Υγείας χαρακτηρίζεται από τις ακόλουθες αρχές, δραστηριότητες, προτεραιότητες και διλήμματα.

– Αρχές

Η ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ επικεντρώνεται περισσότερο στο σύνολο του πληθυσμού μέσα στα πλαίσια της καθημερινής του ζωής, παρά στα μεμονωμένα άτομα που διατρέχουν κάποιο συγκεκριμένο κίνδυνο να αρρωστήσουν.
Η ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ κατευθύνει τη δράση της προς όλους τους παράγοντες που καθορίζουν την υγεία, προϋποθέτει και τη συμβολή όλων των φορέων που σχετίζονται με τους ευρύτερους αυτούς παράγοντες.
Η ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ συνδυάζει διάφορες αλλά συμπληρωματικές μεθόδους ή τρόπους προσέγγισης, όπως την επικοινωνία, την εκπαί¬δευση, τη νομοθεσία, τα οικονομικά μέτρα, τις οργανωτικές αλλαγές.
Η ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ στοχεύει ιδιαίτερα στην αποτελεσματική και ουσιαστική συμμετοχή του κοινού.
Η ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ είναι μια ευρύτερη δραστηριότητα στο χώρο της υγείας και της κοινωνίας και όχι μια ιατρική υπηρεσία. 7

– Δραστηριότητες – Προτεραιότητες

Η Προαγωγή Υγείας επιδιώκει την αναβάθμιση των παραγόντων που επηρεάζουν την υγεία, όπως είναι οι οικονομικοί, οι περιβαλλοντολογικοί, οι κοινωνικοί κ.ά.
-Στο επίκεντρο της Προαγωγής Υγείας είναι η εξασφάλιση της πρόσβασης στην υγεία.
-Η βελτίωση της υγείας εξαρτάται από τη διαμόρφωση ενός υγιεινού περιβάλλοντος ιδιαίτερα σε ότι αφορά τις συνθήκες εργασίας και κατοικίας.
-Η Προαγωγή Υγείας επιδιώκει την ενίσχυση των κοινωνικών δομών και της κοινωνικής υποστήριξης.
-Ο κυρίαρχος τρόπος ζωής σε μια κοινωνία είναι καθοριστικής σημασίας γιατί διαμορφώνει τις προσωπικές συμπεριφορές που μπορεί να είναι είτε ωφέλιμες, είτε βλαβερές.
-Η Προαγωγή Υγείας στηρίζεται στη συλλογική προσπάθεια για την προάσπιση της υγείας.
-Η έννοια της Προαγωγής Υγείας πρέπει να αποσαφηνίζεται σε κάθε στάδιο του σχεδιασμού δίνοντας έμφαση στις κοινωνικές, οικονομικές και οικολογικές διαστάσεις της υγείας. 7
-Η πολιτική βούληση για την ανάπτυξη της Προαγωγής Υγείας πρέπει να οδηγεί στη δημιουργία κέντρων αναφοράς σε όλα τα επίπεδα τοπικό, περιφερειακό και εθνικό.
-Κατά την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων της Προαγωγής Υγείας θα πρέπει να υπάρχει συνεχής διάλογος και ανταλλαγή απόψεων μεταξύ ατόμων ή ομάδων και ειδικών επαγγελματιών.
-Για την επιλογή των τομέων προτεραιότητας, θα πρέπει να έχει προηγηθεί μια αξιολόγηση των δεικτών υγείας, των γνώσεων, των ικανοτήτων και πρακτικών του πληθυσμού σε θέματα υγείας.
-Θα πρέπει να έχει εκτιμηθεί η προσδοκώμενη επίδραση στην υγεία των σχεδιαζόμενων μέτρων και προγραμμάτων, οι οικονομικοί περιορισμοί και τα οικονομικά οφέλη.
-Η ερευνητική υποστήριξη είναι καθοριστική για την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων και για την αξιολόγηση τους. 7

-Διλήμματα

Η κοινωνική πολιτική της υγείας θα έρχεται πάντα αντιμέτωπη με βασικά πολιτικά και ηθικά διλήμματα.
Υπάρχει ο κίνδυνος η υγεία να θεωρηθεί σαν ο απόλυτος σκοπός που αγκαλιάζει όλες τις πτυχές της ζωής.
Τα προγράμματα Προαγωγής Υγείας να προσανατολίζονται κυρίως σε ατομικές λύσεις, αντί να στοχεύουν στην επίλυση των γενικότερων προβλημάτων του πληθυσμού.
Οι μέθοδοι Προαγωγής της Υγείας, δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες, πεποιθήσεις, προτιμήσεις ή ικανότητες του κοινού. Το γεγονός αυτό μπορεί να αυξήσει τις κοινωνικές ανισότητες.
Υπάρχει τέλος κίνδυνος για την οικειοποίηση της Προαγωγής Υγείας από μια επαγγελματική ομάδα που μπορεί να την μετατρέψει σε ένα εξειδικευμένο κλάδο, αποκλείοντας έτσι τα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη. 7

Α) ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

Η Αγωγή Υγείας χρησιμοποιεί ένα ευρύ φάσμα μεθόδων και τεχνικών για την επίτευξη των στόχων της. Η χρησιμοποίηση κάθε φορά των προσφορότερων μεθόδων στηρίζεται στην εκπαιδευτική αρχή ότι η χρησιμοποίηση περισσότερων μεθόδων είναι πιο αποτελεσματική εκπαιδευτική διαδικασία από την εμμονή σε μια μόνο μέθοδο.
Οι διάφορες μέθοδοι Αγωγής Υγείας μπορεί να ταξινομηθούν σε δύο βασικές κατηγορίες. Μια πρώτη που περιλαμβάνει τις μεθόδους επικοινωνίας, όπως είναι οι διαλέξεις, η ατομική διδασκαλία, τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, τα οπτικοακουστικά μέσα, η εκπαιδευτική τηλεό¬ραση και ορισμένες τεχνικές προγραμματισμένης εκμάθησης. Οι μέθοδοι της πρώτης αυτής κατηγορίας χρησιμεύουν κυρίως στην επίτευξη των δύο πρώτων στόχων της Αγωγής Υγείας, στην ευαισθητοποίηση του κοινού και στην παροχή γνώσεων.
Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει διάφορες εκπαιδευτικές μεθόδους που χρησιμεύουν κυρίως στην αλλαγή στάσεων και συμπεριφορών του κοινού. Στις μεθόδους αυτές συγκαταλέγονται η ανάπτυξη ικανοτήτων, τα ειδικά παιχνίδια, η εκμάθηση με την παρατήρηση και την αναζήτηση, η δουλειά σε ομάδες, η χρήση προτύπων και διάφορες τεχνικές ελέγχου της συμπεριφοράς. 7

●Διαλέξεις

Οι διαλέξεις αποτελούν μια από τις παλαιότερες και πιο προσφιλείς μεθόδους διδασκαλίας.
Η ευρεία τους χρήση οφείλεται στο γεγονός ότι είναι εύκολη μέθοδος, οικονομική, προσαρμόσιμη και πρακτική. Οι διαλέξεις χρησιμεύουν στη μετάδοση πληροφοριών, ευαισθητοποιούν και προβληματίζουν, προσφέρονται για την εισαγωγή ευρύτερων προγραμμάτων Αγωγής Υγείας, στην επεξήγηση πιο σύνθετων τεχνικών και μεθόδων και αποτελούν συχνά τη μόνη λύση, όταν το κοινό δεν είναι σε θέση να αξιοποιήσει άλλα μέσα (π.χ. φυλλάδια σε αναλφάβητους). 7
Μειονέκτημα των διαλέξεων είναι ότι δεν είναι τόσο αποτελεσματική μέθοδος, όσο συχνά πιστεύεται, ακόμα και για την παροχή γνώσεων.
’λλα μειονεκτήματα της μεθόδου σχετίζονται με το γεγονός ότι οι διαλέξεις προάγουν τη μονόδρομη επικοινωνία εκπαιδευτή-κοινού και αναπαράγουν παραδοσιακές μορφές εκπαίδευσης που αντιστρατεύονται τη σύγχρονη φιλοσοφία της Αγωγής Υγείας, καθιστώντας το κοινό παθητικό δέκτη και αντικείμενο της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Ένας σχετικά απλός τρόπος για τον εμπλουτισμό των διαλέξεων είναι η χρήση των ερωταπαντήσεων και της ευρύτερης συζήτησης. 7

●Ατομική Διδασκαλία

-Η ατομική διδασκαλία και η παροχή προσωπικών οδηγιών έχει
χρησιμοποιηθεί σαν μέθοδος Αγωγής Υγείας σε νοσηλευόμενους ασθενείς και σε προγράμματα στην κοινότητα, στα πλαίσια επισκέψεων στα σπίτια.
Αυτό το χαρακτηριστικό κάνει τη μέθοδο της ατομικής διδασκαλίας ιδιαίτερα χρήσιμη στις περιπτώσεις εκείνες όπου υπάρχουν μεγάλες διαφορές ανάμεσα στα άτομα που αποτελούν τον πληθυσμό-στόχο.
Από τις μελέτες αξιολόγησης της μεθόδου έχει διαπιστωθεί ότι η ατομική διδασκαλία είναι μικρής αποδοτικότητας από τη σκοπιά του παραγόμενου εκπαιδευτικού έργου για το σύνολο του πληθυσμού, αλ¬λά πολύ αποτελεσματική για τον κάθε εκπαιδευόμενο. 7

●Μέσα μαζικής επικοινωνίας

-Τα μέσα μαζικής επικοινωνίας (ΜΜΕ) είναι τα κανάλια επικοινωνίας
που απευθύνονται σε μεγάλες ομάδες του πληθυσμού.
Η τηλεόραση, το ραδιόφωνο, ο ημερήσιος και περιοδικός τύπος, τα βιβλία και οι διαφημίσεις σε δημόσιους ανοιχτούς χώρους, απευθύνονται σε μεγάλους πληθυσμούς, χαρακτηρίζονται και από τη μετάδοση σχετικά απλών πληροφοριακών μηνυμάτων που συνήθως αποτελούν μια αυτοτελή πληροφοριακή μονάδα. Η δύναμη τους, είναι σημαντική όσον αφορά την ευαισθητοποίηση του κοινού και την παροχή γνώσεων.
-Τα ΜΜΕ, δεν έχουν μεγάλη επίδραση στην αλλαγή στάσεων και
συμπεριφοράς. Έχει, διαπιστωθεί, ότι οι θετικές επιδράσεις που επιτυγχάνονται στη στάση και στη συμπεριφορά, είναι συνήθως βραχυπρόθεσμης διάρκειας.
’λλα μειονεκτήματα των ΜΜΕ είναι ότι απαιτούν πριν από τη χρήση τους μελέτη της αγοράς, και το ειδικευμένο προσωπικό και μελετημένη προετοιμασία. 7

●Οπτικοακουστικά μέσα

Τα οπτικοακουστικά μέσα περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα διαφο¬ρετικών μεθόδων εκπαίδευσης και επικοινωνίας. Ορισμένα από τα οπτικοακουστικά μέσα είναι μόνο οπτικά (συγγράμματα, φυλλάδια, προκηρύξεις, χάρτες, αφίσες, βουβές κινηματογραφικές ταινίες, διαφάνειες, πίνακες), άλλα είναι μόνο ακουστικά (κασέτες, δίσκοι).
Το οπτικό με το ακουστικό στοιχείο (ομιλούσες ταινίες, βίντεο, συνδυασμός διαφανειών με ήχο, οπτικοί δίσκοι κ.ά.). 7

●Εκπαιδευτική τηλεόραση

Η εκπαιδευτική τηλεόραση απευθύνεται σε μικρούς ή μεγάλους πληθυσμούς, ανάλογα με την εμβέλεια του τηλεοπτικού δικτύου.
Η εξοικονόμηση χρόνου που επιτυγχάνεται χάρη στη μέθοδο αυτή.

●Προγραμματισμένη εκμάθηση

Ο όρος προγραμματισμένη αναφέρεται στην εκ¬παιδευτική διαδικασία που στηρίζεται σε ειδικές μηχανές εκμάθησης, σε προγραμματισμένα τέστ και σε ειδικά προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών. 7

Β) Μέθοδοι αλλαγής στάσεων και συμπεριφοράς

Οι αλλαγές στάσεων και συμπεριφορών αποτελούν τους πιο δύσκολους στόχους της Αγωγής Υγείας, διότι προϋποθέτουν την ανατροπή εμπεδωμένων απόψεων και συνηθειών και την αντικατάσταση τους με άλλες που συχνά είναι λιγότερο ευχάριστες.
Ακόμα και όταν επιτυγχάνεται η επιθυμητή αλλαγή στάσεων, η επίτευξη αυτή δεν οδηγεί αυτόματα στην αλλαγή συμπεριφοράς. 7

●Ανάπτυξη ικανοτήτων

Η ανάπτυξη ικανοτήτων αποτελεί μια εκπαιδευτική μέθοδο που στηρίζεται στην επίδειξη διαφόρων πρακτικών μεθόδων. Οι γονείς που δείχνουν στα παιδιά τους πως να πλένουν τα δόντια τους, η διδασκαλία της τεχνικής του ανώδυνου τοκετού, η αυτοεξέταση του μαστού, η χρήση ενέσιμης ινσουλίνης κ.α.
Η μέθοδος της ανάπτυξης ικανοτήτων περιλαμβάνει τρία βασικά στάδια. Ένα πρώτο, κατά το οποίο παρέχονται οι απαραίτητες επεξηγήσεις για την αναγκαιότητα της συγκεκριμένης τεχνικής και οδηγίες για τη χρήση της. Στο δεύτερο στάδιο επιδεικνύεται και εκτελείται από τους εκπαιδευτές η τεχνική και στο τρίτο και τελευταίο στάδιο παρέχεται η δυνατότητα στον κάθε εκπαιδευόμενο να εφαρμόσει την τεχνική μπροστά στο υπόλοιπο κοινό. 7

●Ειδικά παιχνίδια

Τα ειδικά παιχνίδια περιλαμβάνουν διάφορα τροποποιημένα δημοφιλή παιχνίδια ή θεατρικές τεχνικές. Ενισχύουν την ανάπτυξη κινήτρων υγιεινής συμπεριφοράς και δυναμώνουν τους διαπροσωπικούς συναισθηματικούς δεσμούς.
Η μέχρι σήμερα χρήση παρόμοιων τεχνικών στα πλαίσια της Αγωγής Υγείας είναι μάλλον περιορισμένη. Ως αιτίες αναφέρονται η δύσκολη εφαρμογή τους στις αίθουσες διδασκαλίας, ο πολύ απλοϊκός ή ο πολύ σύνθετος χαρακτήρας τους, η μεγάλη τους διάρκεια και η χρονοβόρα προετοιμασία τους. 7

●Παρατήρηση και αναζήτηση

Σύμφωνα με τη μέθοδο της εκμάθησης μέσα από την παρατήρηση, οι εκπαιδευόμενοι παρακινούνται να διαμορφώσουν τις δικές τους υποθέσεις και να τις ελέγξουν στην πράξη.
Με τις μεθόδους αυτές, προάγονται οι γνωστικές διαδικασίες της εφαρμογής, της σύνθεσης, της αξιολόγησης, υπερβαίνοντας τις παραδοσιακές μορφές διδασκαλίας. 7

●Δουλειά σε ομάδες

Aποτελεσματικές εκπαιδευτικές μεθόδους για την αλλαγή στάσεων και συμπεριφοράς.
Eπιτυγχάνεται μέσα από μια σειρά τακτικών συναντήσεων, σημαντική υπόθεση της ενεργούς συμμετοχής του κοινού και η προαγωγή της υπευθυνότητας του.
To κοινό όχι μόνο συμμετέχει, αλλά συνδιαμορφώνει το σχέδιο και το περιεχό¬μενο του προγράμματος, έτσι ώστε να αντιστοιχεί στις πραγματικές του ανάγκες.
Ο εκπαιδευτής λειτουργεί περισσότερο σαν καταλύτης και λι¬γότερο σαν δάσκαλος και η εκμάθηση είναι πολύ πιο ουσιαστική.
H εκπαιδευτική αυτή μέθοδος χρησιμοποιείται από πολ¬λούς επιστήμονες και επαγγελματίες υγείας για την επίτευξη πολύ¬μορφων επιδιώξεων. Μέθοδοι ψυχοθεραπείας, τεχνικές αποσαφήνισης αξιών και λήψης αποφάσεων, συλλογικές παρεμβάσεις στην κοινότητα, προγράμματα διακοπής του καπνίσματος, ελέγχου της υπέρτασης και πολλά άλλα, αποτελούν εφαρμογές της μεθόδου. 7

●Χρήση προτύπων

Η θεωρητική θεμελίωση της μεθόδου αυτής ανάγεται στην ανθρώ¬πινη τάση για υιοθέτηση προτύπων συμπεριφοράς.
Η ταύτιση με κάποιο πρότυπο δεν περιορίζεται βέβαια στην απλή μίμηση.
Για τις μικρές ηλικίες, βασικό πρότυπο συμπεριφοράς αποτελούν οι γονείς, τα μεγαλύτερα αδέλφια και οι δάσκαλοι.
Η επίδραση των προτύπων έχει αξιοποιηθεί και σε πολλά προγράμματα Αγωγής Υγείας. Κυρίως έχουν χρησιμοποιηθεί σε διαιτητικά προγράμματα, σε αντικαπνιστικές εκστρατείες, στον αντιαλκοολικό αγώνα και στη φυσική άσκηση, είτε με τη χρησιμοποίηση δημοφιλών προ¬σώπων (αθλητές, καλλιτέχνες κ.ά.) 7

●Έλεγχος της συμπεριφοράς

Η μεθοδολογία του ελέγχου της συμπεριφοράς στηρίζεται στις κλασικές θεωρίες για τον καθορισμό της συμπεριφοράς από τα ερεθίσματα που δέχεται και κυρίως από τις συνέπειες της. Τα ερεθίσματα μπορεί να προκαλούν ή να ακυρώνουν μια συμπεριφορά και οι συνέπειες μπορεί να είναι θετικές που να επιβραβεύουν και να ενισχύουν μια συμπεριφορά ή αρνητικές που να την τιμωρούν και την αποδυναμώνουν. 7

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ (ΟΡΙΣΜΟΣ-ΣΚΟΠΟΙ)

Η εργασία αποτελεί για τον κάθε άνθρωπο το σύμβολο της ικανότητος και οικονομικής ανεξαρτησίας, για τον επιστήμονα αποτελεί τον χώρο στον οποίο θα αξιοποιήσει τις γνώσεις και δεξιότητες του, και για την εργαζόμενη μητέρα την ευκαιρία να εξασφαλίσει κάποια μεγαλύτερη άνεση για τα παιδιά και το σπίτι της, αισθανόμενη συγχρόνως την ικανοποίηση της προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο. Το ένα τέταρτο περίπου της ζωής του ατόμου ξοδεύεται στην εργασία του. Είναι φυσικό λοιπόν, οι εργαζόμενοι να περιμένουν και να απαιτούν ένα ασφαλές εργασιακό περιβάλλον μέσα στο οποίο να προστατεύεται και προάγεται τόσο η σωματική όσο και η ψυχική τους υγεία. 4

Επαγγελματικά ατυχήματα

Η προστασία από τα επαγγελματικά ατυχήματα πρέπει να είναι κατεξοχήν παθητική και να μη επικαλείται την ιδιαίτερη προσοχή από την πλευρά του εργαζομένου.
Σχετικά συχνά είναι στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες χώρες, τα αγροτικά ατυχήματα λόγω της απουσίας αυστηρών προδιαγραφών ασφάλειας σε πολλά από τα γεωργικά μηχανήματα, αλλά το μέγεθος και οι παράμετροι του προβλήματος δεν έχουν επαρκώς τεκμηριωθεί.
Η σχετική έλλειψη συνθηκών παθητικής ασφάλειας για την προστασία των ιατρών και τον νοσηλευτικού προσωπικού, από το συχνότερο επαγγελματικό τους κίνδυνο, δηλαδή την τρώση από βελόνη κατά τις αιμοληψίες ή τις ενέσεις, είναι αξιοσημείωτη και χρειάζεται να διερευνηθεί περαιτέρω. 10

Εργαζόμενος

Η ενημέρωση του εργαζομένου στο χώρο της εργασίας είναι δυνατή. Ενδιαφέρει, εκτός από αυτούς και τους εργοδότες, γιατί έχει σχέση με την παραγωγικότητα. Η πρόληψη ατυχημάτων η χρονιών νοσημάτων ωφελεί και τον εργαζόμενο και τον εργοδότη. 3
Η υγεία των εργαζομένων αφορά τόσο στην πολιτεία όσο και τον εργοδότη, διότι είναι άμεσα συνδεδεμένη με την παραγωγή. Η απουσία του εργαζόμενου από την εργασία του, η ανικανότητα του να εργαστεί για λόγους υγείας, μειώνει την παραγωγή και προσθέτει φόρτο εργασίας στους υπόλοιπους εργαζόμενους. Χρειάζεται λοιπόν να απασχολήσει όλους η υγεία των εργαζομένων: Τον ίδιο τον εργαζόμενο, τον εργοδότη, τις υγειονομικές υπηρεσίες, την πολιτεία γενικά. Η οργάνωση των υγειονομικών υπηρεσιών πρέπει να είναι τέτοια, ώστε να επιλαμβάνε¬ται και προστατεύει τον εργαζόμενο συμβάλλοντας στην προαγωγή της υγείας του και στην πρόληψη της νόσου ή ατυχήματος, αλλά συγχρόνως να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τα προβλήμα¬τα που προκύπτουν. Η Νοσηλευτική και στον τομέα αυτό, μπορεί να έχει πολύτιμη και μοναδική συμβολή.4

Ιστορική αναδρομή

Η Sister Mary Rachel Jaques αναφέρεται σαν η πρώτη νοσηλεύτρια εργασίας η οποία είχε εκπαιδευτεί κοντά στην Florence Nightingale στο Kaiserswerfh και προσέφερε τις υπηρεσίες της στους τραυματίες του εργοστασίου παραγωγής σιδήρου στο Middlesbrough της Αγγλίας.
Στην Αμερική η άσκηση της Επαγγελματικής Νοσηλευτικής αρχίζει το 1895, όταν μεγάλη βιομηχανία προσλαμβάνει την πρώτη νοσηλεύτρια με σκοπό να επισκέπτεται άρρωστους υπαλ¬λήλους και τις οικογένειες τους στο σπίτι. Στην συνέχεια οργανισμοί παροχής υπηρεσιών υγείας συνάπτουν συμφωνία με ιδιωτικές επαγγελματικές επιχειρήσεις.
Το 1908 ο Σύνδεσμος Νοσηλευτών της Βοστώνης παρέχει νοσηλευτικό προσωπικό για επαγγελματική Νοσηλευτική σε εργοστάσιο σοκολατοποιίας. Με την είσοδο στον 20ο αιώνα εργοστάσια, πολυκαταστήματα και ξενοδοχεία προσλαμβάνουν νοσηλευτές επαγγελματικής Υγιεινής με σκοπό την φροντίδα της υγείας των εργαζομένων.
Στην πατρίδα μας, η επαγγελματική υγιεινή δεν έχει οργανωθεί ακόμη ουσιαστικά, η δε νοσηλευτική υπηρεσία εργασίας είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Με νόμο αναγνωρίστηκε η ανάγκη να ορ¬γανωθεί υπηρεσία επαγγελματικής υγιεινής στις μεγάλες βιομηχανίες και καθιερώθηκε ο θεσμός του γιατρού εργασίας, δεν αναφέρεται όμως τίποτε σχετικό με την Νοσηλευτική στον νόμο αυτό. 4
Είναι απαραίτητο να γίνει συνείδηση τόσο από την πολιτεία, όσο και από τους εργοδότες και εργαζόμενους ότι η οργάνωση και λειτουργία νοσηλευτικής υπηρεσίας στον χώρο εργασίας συμ¬φέρει όλους και θα έχει θετικό αποτέλεσμα για όλους. Με τον προληπτικό και διαφωτιστικό προσανατολισμό της νοσηλευτικής υπηρεσίας εξασφαλίζεται, διατηρείται και προάγεται η υγεία των εργαζομένων, αυξάνεται η απόδοση, βελτιώνεται η ποιότητα και αναπτύσσεται η οικονομία της χώρας.
Επαγγελματική Νοσηλευτική είναι ο κλάδος της Κοινοτικής Νοσηλευτικής που χρησιμοποιεί τις νοσηλευτικές αρχές, γνώσεις και δεξιότητες με σκοπό τη διατήρηση και προαγωγή της υγείας των εργαζομένων σε όλα τα επαγγέλματα και όλους τους εργα¬σιακούς χώρους. Περιλαμβάνει: Πρόληψη, έγκαιρη διαπίστωση, θεραπεία της αρρώστιας ή της κακώσεως και αποκατάσταση της υγείας των εργαζομένων.
Η Επαγγελματική Νοσηλευτική απαιτεί από το νοσηλευτή ειδικές γνώσεις και δεξιότητες στον τομέα της διαφώτισης, της υγιεινής του περιβάλλοντος, επιδημιολογίας, της αποκατάστασης και των διαπροσωπικών σχέσεων. 4
Την υγειoνομική ομάδα εργασίας αποτελούν: Ο γιατρός εργασίας,
ο νοσηλευτής, ο κοινωνικός λειτουργός, ο υγειονομικός επιστήμων που ασχολείται με τα μηχανήματα και το τεχνικό περιβάλλον γενικά,
ο φυσιοθεραπευτής.
Οι αντικειμενικοί σκοποί των υπηρεσιών επαγγελματικής υγιεινής, όπως διατυπώνονται από τον Βρετανικό Ιατρικό Σύνδεσμο είναι:
1. Η προαγωγή και διατήρηση της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων.
2. Η παροχή άμεσης βοήθειας σε περίπτωση ξαφνικής αρρώστιας ή ατυχήματος
3. Η γνωμοδότηση σχετικά με την αποκατάσταση και την τοποθέτηση σε κατάλληλη για την περίπτωση εργασία, σε άτομα με μόνιμη ή παροδική αναπηρία μετά από αρρώστια ή ατύχημα
4. Η συμβουλευτική ενημέρωση για εξασφάλιση ασφαλούς και υγιεινού εργασιακού περιβάλλοντος μετά από επιστημονική αξιολόγηση των συνθηκών εργασίας.
5. Η εκπαίδευση όλων όσοι ασχολούνται με την εξασφάλιση μέσων και μέτρων προστασίας της υγείας των εργαζομένων κα¬θώς και των ιδίων των εργαζομένων.
6. Έρευνα που θα έχει σκοπό να μελετήσει τα επαγγελματικά νοσήματα και ατυχήματα καθώς και χους τρόπους με τους οποίους μπορούν να προληφθούν. 4

Ο νοσηλευτής πρέπει να χρησιμοποιεί συστηματικό, προγραμματισμένο τρόπο εργασίας βασισμένο στην Νοσηλευτική διεργασία, ακολουθώντας τα πιο κάτω στάδια:

● Αξιολογεί την κατάσταση υγείας των εργαζομένων και διαπιστώνει τις ανάγκες υγείας τους και τα προβλήματα που παρουσιάζουν.

● Προγραμματίζει την αντιμετώπιση τους θέτοντας συγκεκριμένους αντικειμενικούς σκοπούς και νοσηλευτικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση του κάθε προβλήματος/ανάγκης.

● Θέτει σε εφαρμογή το πρόγραμμα που οργάνωσε διεκπεραιώνοντας τις νοσηλευτικές παρεμβάσεις.

● Εκτιμά τα αποτελέσματα της φροντίδας και τροποποιεί ανάλογα το πρόγραμμά της.4

●Aιτίες ατυχημάτων

Οι αιτίες από τις οποίες προκαλούνται τα εργατικά ατυχήματα μπορεί να οφείλονται:
●Στον ίδιο τον άρρωστο
●Στο περιβάλλον εργασίας και τα μέσα παραγωγής
●Στα απρόβλεπτα γεγονότα
●Κακό φωτισμό και κακό αερισμό και θέρμανση
●Στη κακή στοιβασία και η διακίνηση των υλικών
●Στην έλλειψη καθαριότητας των συνεργείων
●Στην χρήση ελαττωματικών εργαλείων και μηχανημάτων
●Στην χρήση εργαλείων και μηχανημάτων χωρίς προφυλακτήρες11

Γενικά και Ειδικά Προβλήματα των Εργαζομένων

Στον χώρο εργασίας, είναι ιδιαίτερα απαραίτητο να ξεκινήσει ο νοσηλευτής από την αξιολόγηση της υγείας και την διαπίστωση προβλημάτων ή αναγκών υγείας των εργαζομένων. Προκειμένου όμως να κάνει την αξιολόγηση αυτή, ο νοσηλευτής εργασίας πρέπει να γνωρίζει τα προβλήματα που παρουσιάζονται στους εργαζόμενους και τα οποία διακρίνονται σε δύο μεγάλες ομάδες:
Α) γενικά προβλήματα που παρουσιάζονται σε όλο τον πληθυσμό των ενηλίκων και
Β) Τα ειδικά προβλήματα υγείας που σχετίζονται άμεσα και έμμεσα με την ίδια την εργασία. 4

Γενικά Προβλήματα Υγείας

Τα προβλήματα αυτά έχουν μεγάλη σημασία για τον εργαζόμενο διότι από την μία πλευρά ταλαιπωρούν τον ίδιο και την οικογένεια του και από την άλλη τον κρατούν μακριά από την εργασία του ή περιορίζουν την απόδοση του. Τα σπουδαιότερα από αυτά είναι:
●Τα προβλήματα του κυκλοφορικού συστήματος τα οποία αποτελούν και την σπουδαιότερη αιτία θανάτου των ενηλίκων και κυρίως των ανδρών.
Τέτοιοι παράγοντες είναι: Το κάπνισμα, η υπέρταση, η παχυσαρκία, η έλλειψη άσκησης, ο διαβήτης κλπ.
●Καρκίνος που αποτελεί τη δεύτερη αιτία θανάτου. Κυρίως καρκίνος των πνευμόνων, εντέρου, ήπατος και μαστού. Παράγοντες οι οποίοι πρέπει να τονίζονται και να λαμβάνονται υπόψη προληπτικά είναι: κάπνισμα, διατροφή, έκθεση στον ήλιο κ.λπ.
Τα τρία επόμενα προβλήματα που παρατηρούνται συχνά στον γενικό πληθυσμό των ενηλίκων και των εργαζομένων είναι: Τα ατυχήματα, ο αλκοολισμός και τα Ψυχικά νοσήματα. 4

Ειδικά προβλήματα σχετιζόμενα με την εργασία

Αναφέρονται πέντε περιβαλλοντικοί παράγοντες που επιδρούν και επηρεάζουν την υγεία των εργαζομένων:
1) Φυσικοί παράγοντες,
2) Χημικοί,
3) Βιολογικοί,
4) Εργονομικοί ή Μηχανικοί,
5) Ψυχοκοινωνικοί. 4

1) Φυσικοί παράγοντες: Στους παράγοντες αυτούς περιλαμβάνονται: η καταλληλότητα του χώρου εργασίας, η θερμοκρασία, ο φωτισμός, ο εξαερισμός, η υγρασία, ο θόρυβος, η ηχητική δυνατότητα του κτηρίου και όλα τα σχετικά με την κτιριακή εγκατάσταση. Όλα αυτά επηρεάζουν ανάλογα, θετικά ή αρνητικά, την απόδοση στην εργασία και την υγεία των εργαζομένων. Ο θόρυβος για παράδειγμα επηρεάζει την προσοχή και την συγκέντρωση του ατόμου, εμποδίζει την επικοινωνία μεταξύ των εργαζομένων και είναι επικίνδυνος για την ασφάλεια τους. Η μακροχρόνια δε έκθεση του ατόμου στον θόρυβο προκαλεί μείωση της ακουστικής ικανότητος και κώφωση. 4

Η υψηλή θερμοκρασία σε συνδυασμό με έντονη σωματική εργασία, όπως αναφέρεται στην πιο πάνω μελέτη, συντελεί στην εκδήλωση καρδιακών επεισοδίων. Ακόμη η μακροχρόνια έκθεση των ατόμων σε ακτινοβολία, όπως οι εργαζόμενοι σε εργαστήρια νοσοκομείων, δημιουργεί αιματολογικά προβλήματα. 4

2) Χημικοί παράγοντες: Οι παράγοντες αυτοί βρίσκονται κυρίως σε βιομηχανίες επεξεργασίας πρώτων υλών, σε στεγνοκαθαριστήρια, βαφεία, βιομηχανίες τροφίμων, πλαστικών φαρμακοβιομηχανίες και νοσοκομεία. Οι χημικοί αυτοί παράγοντες μπορεί να βρίσκονται σε στερεά, υγρή ή και αέριο μορφή ή και σε μορφή σκόνης. Ανάλογα με τη μορφή τους μπαίνουν στον ανθρώπινο οργανισμό από το αναπνευστικό και πεπτικό σύστημα ή και από το δέρμα.
Είναι απαραίτητο να γνωρίζει τόσο ο υγειονομικός επιστήμονας (γιατρός, νοσηλευτής κλπ.), όσο και ο ίδιος ο εργαζόμενος, ότι η τοξικότητα του χημικού υλικού προσδιορίζεται: από το ποσό του χημικού παράγοντος στον οποίο εκτίθεται ο εργαζόμενος, την πύλη από την οποία μπαίνει στον οργανισμό και τα προληπτικά μέτρα που διατίθενται και πρέπει να χρησιμοποιούνται. Τα πιο απλά από αυτά είναι: το συστηματικό πλύσιμο των χειρών, η αποφυγή πρόσληψης τροφής κατά την διάρκεια της εργασίας, καθώς και διάφορα προστατευτικά μέτρα για τον περιορισμό ει¬σπνοής του χημικού παράγοντα, όπως είναι οι μάσκες, οι ειδικές στολές των εργαζομένων, ειδικοί προστατευτικοί μηχανισμοί και κατάλληλο σύστημα εξαερισμού των χώρων εργασίας. Η απρόσεκτη και χωρίς προφύλαξη χρησιμοποίηση του τοξικού παράγοντα σε υγρή ή στερεά μορφή μπορεί να προκαλέσει αλλεργικά φαινόμενα, δερματίτιδες, εγκαύματα ή και καρκίνο του δέρματος. 4

Βιομηχανικά δηλητήρια

Μερικά άτομα μπορεί να έρχονται σ’ επαφή με επικίνδυνες χημικές ουσίες ή αέρια στο χώρο της δουλειάς τους εξαιτίας, π.χ., ατυχήματος σε κάποια χημική εγκατάσταση ή διαρροής καυστικών ουσιών.
Κάθε εργοστάσιο που χρησιμοποιεί χημικές ουσίες ή αέρια που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν κινδύνους πρέπει να έχει πινακίδες με οδηγίες για το τι πρέπει να γίνει σε περίπτωση ατυχήματος
Γι αυτό, αν σας καλέσουν να βοηθήσετε σε κάποιο βιομηχανικό ατύχημα, θα πρέπει να συνεργαστείτε με κάποιον υπεύθυνο στο χώρο εργασίας, ακολουθώντας πάντα τους κανονισμούς ασφάλειας, για ν’ αποφύγετε κάθε πρόσθετο κίνδυνο για σας και για τον πάσχοντα.
Πρέπει να θυμάστε πάντα ότι κάθε πάσχων που βρίσκεται υπό την επήρεια αερίων ή τοξικών ατμών έχει ανάγκη από αέρα. Εξάλλου, πρέπει να προσέχετε πολύ για να μην προσβληθείτε κι εσείς από ατμούς, που ίσως έχουν παραμείνει στην περιοχή. Δεν πρέπει ποτέ να επιχειρείτε τη διάσωση κάποιου ατόμου που παγιδεύτηκε σε κλειστό χώρο, παρά μόνο αν είστε εφοδιασμένοι με αναπνευστική συσκευή και με σκοινιά διάσωσης και εξοικειωμένοι με τη χρήση τους. 12

3) Βιολογικοί παράγοντες: Στους παράγοντες αυτούς περιλαμβάνονται μικροοργανισμοί, μικρόβια, ιοί, ρικέτσιες, παράσιτα και διάφορα είδη εντόμων και ζώων ή ακόμη και τοξικά φυτά που βρίσκονται στο εργασιακό περιβάλλον. Διάφορες μολύνσεις, φλεγμονές και παρασιτικές αρρώστιες είναι δυνατόν να προκληθούν από την έκθεση των εργαζομένων στους παράγοντες αυτούς.
Οι σταφυλοκοκκικές λοιμώξεις απειλούν τους εργαζόμενους σε νοσοκομειακό περιβάλλον. Οι εργαζόμενοι σε ανοικτούς χώρους όπως: οικοδόμοι, γεωργοί, κτηνοτρόφοι, περιβαλλοντολόγοι κλπ. κινδυνεύουν από τσιμπήματα εντόμων ή και αρρώστιες προερχόμενες και μεταδιδόμενες από ζώα. 4

4) Εργονομικοί ή Μηχανικοί παράγοντες: Στην ομάδα αυτή περιλαμβάνονται όλες οι φυσιολογικές και ψυχολογικές απαιτήσεις και πιέσεις τις οποίες από τη φύση του ασκεί το επάγγελμα στους εργαζόμενους όπως: Συγκεκριμένη στάση του σώματος, χειρισμός κάποιου μηχανήματος, η ανάγκη να σηκώνει ο εργαζόμενος βαριά αντικείμενα, η στενότητα του χώρου εργασίας, η πολύωρη ορθοστασία, η έντονη μονοτονία, τεταμένη προσοχή, που απαιτείται σε ορισμένες τεχνικές εργασίες κλπ. 4

5) Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες: Περιλαμβάνουν όλες τις ψυχοκοινωνικές αντιδράσεις των εργαζομένων προς την εργασία και το περιβάλλον. Μερικοί εργάτες εμφανίζονται εκνευρισμένοι, αντιδραστικοί, μελαγχολικοί, απογοητευμένοι, κουρασμένοι. ’λλοι μπορεί να εμφανίζονται ενθουσιασμένοι και ενεργητικοί. Οι ίδιες συνθήκες εργασίας μπορεί να προκαλέσουν διαφορετικές αντιδράσεις στον κάθε εργαζόμενο. Σε μερικούς προκαλούν καταπίεση και αντίδραση, ενώ για άλλους αποτελούν ευκαιρία και ερέθισμα για δημιουργία. Μια άλλη πηγή Stress είναι ο συναγωνισμός και ανταγωνισμός στο χώρο εργασίας. Οι υπερβολικές απαιτήσεις που επιβάλλονται στον εργαζόμενο και η τοποθέτηση του σε εργασία που δεν ανταποκρίνεται στις ικανότητες και επιδιώξεις του, προκαλούν συχνά άγχος και πίεση που οδηγεί σε χρόνια ψυχολογικά και κοινωνικά προβλήματα.
Η σχέση εργοδότη-εργαζομένων και εργαζομένων μεταξύ τους καθώς και το ψυχολογικό κλίμα που επικρατεί, επιδρά και επηρεάζει την ψυχολογία και την κοινωνική συμπεριφορά των εργαζομένων.
Όλοι αυτοί οι παράγοντες μπορεί να εμφανιστούν σε ποικί¬λη ένταση και έκταση στον χώρο εργασίας και να επηρεάσουν την υγεία των εργαζομένων. Αυτοί οι παράγοντες πρέπει να λαμ¬βάνονται υπόψη τόσο στην αξιολόγηση της υγείας των εργαζομένων, όσο και στην οργάνωση των μέτρων πρόληψης, στον εργασιακό χώρο.
Μια μεγάλη ομάδα επαγγελματικών νοσημάτων αποτελούντα ψυχολογικά προβλήματα που προκαλούνται από το stress το οποίον μπορεί να προέρχεται από το εργασιακό κυρίως περιβάλλον αλλά και από το οικογενειακό και το κοινωνικό.
Το stress στην εργασία που οφείλεται σε ένταση και πίεση με σκοπό την μεγαλύτερη παραγωγή, ο θόρυβος, η μονοτονία της εργασίας,
η έλλειψη κλίματος συνεργασίας και κατανόησης, μπορούν να οδηγήσουν τον εργαζόμενο στο οινόπνευμα, ή ακόμη και σε ξεσπάσματα θυμού στο οικογενειακό του περιβάλλον. 4

Ο Ρόλος του Κοινοτικού Νοσηλευτή στον Εργασιακό Χώρο

Όπως αναφέρθηκε, ο νοσηλευτής αποτελεί μέρος της υγειονομικής ομάδος εργασίας και συνεργάζεται στενά με όλους τους άλλους επιστήμονες που αποτελούν την ομάδα, για την επιτυχία του σκοπού των υγειονομικών υπηρεσιών εργασίας. Στα πλαίσια των σκοπών της υγειονομικής ομάδος εργασίας, ο νοσηλευτής έχει ένα συγκεκριμένο ρόλο και καθήκοντα να διεκπεραιώσει. Αυτός ο ρόλος θα αναλυθεί στη συνεχεία. 4

Αξιολόγηση υγείας εργαζομένων

Αναφέραμε προηγουμένως ότι το πρωταρχικό καθήκον στο οποίον ο νοσηλευτής βασίζει την εργασία του είναι η αξιολόγηση της υγείας των εργαζομένων και η διαπίστωση των αναγκών της υγείας τους.
Οι ανάγκες αυτές εξαρτώνται από το είδος της εργασίας, το χώρο και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες διεκπεραιώνεται η εργασία αυτή και το βαθμό ευαισθητοποίησης τόσο των εργοδοτών όσο και των ιδίων των εργαζομένων.

Η αξιολόγηση αυτή διακρίνεται:
α) Στην αρχική αξιολόγηση του εργαζομένου που προσέρχεται για πρόσληψη και
β) Τη συνεχή αξιολόγηση μετά τον διορισμό του. 4

Αρχική αξιολόγηση υποψήφιου

Η πλήρης και λεπτομερής εκτίμηση της υγείας του υποψήφιου γίνεται από τον νοσηλευτή στην πρώτη συνάντηση που προγραμματίζει μαζί του. Στην αξιολόγηση αυτή ο νοσηλευτής εκτιμά βέβαια την γενική κατάσταση της υγείας του ατόμου σε σχέση με τα φυσιολογικά και επιστημονικά παραδεκτά όρια, αλλά συγχρόνως κρίνει την κατάσταση υγείας του ανάλογα με τις απαιτήσεις του επαγγέλματος που πρόκειται να αναλάβει. Γι’ αυτό και είναι απαραίτητο, ο νοσηλευτής να έχει επαρκείς γνώσεις και εμπειρία από το συγκεκριμένο επάγγελμα και να γνωρίζει τους κινδύνους και τις απαιτήσεις του, όπως αναλύθηκαν προηγουμένως.
Όλες οι πληροφορίες που συγκεντρώνονται, καταχωρούνται στο ατομικό δελτίο υγείας του εργαζόμενου το οποίον συμπληρώνεται μεν κατά την πρόσληψη, αλλά ενημερώνεται συνέχεια από τον νοσηλευτή μετά από κάθε επικοινωνία με τον εργαζόμενο.
Αφού ολοκληρωθεί η λεπτομερής εξέταση όλων των συστημάτων και συμπληρωθεί το ιστορικό υγείας, καταρτίζεται το νοσηλευτικό πρόγραμμα. Το πρόγραμμα αυτό μπορεί να περιλαμβάνει παρακολούθηση του εργαζόμενου κατά τη διάρκεια της δοκιμαστικής περιόδου εργασίας, ή αναφορά του περιστατικού που τυχόν παρουσιάζει στο γιατρό εργασίας για γνωμοδότηση, εάν βέβαια η αξιολόγηση δεν γίνεται από κοινού με τον γιατρό. Τα αποτελέσματα της εξέτασης και τα πιθανά προβλήματα γνωστοποιούνται στον υποψήφιο. Ο νοσηλευτής καταγράφει όλες τις πληροφορίες, τα συμπτώματα, τα προβλήματα και τις παρατηρήσεις του. 4

Συστηματική συνεχής αξιολόγηση εργαζόμενου

Ο υποψήφιος που αναλαμβάνει εργασία, αυτόματα τοποθετείται κάτω από την επίβλεψη της νοσηλευτικής υπηρεσίας. Πολλές ευκαιρίες αξιολόγησης της υγείας παρουσιάζονται κατά τη διάρκεια της εργασίας.
Σε όλες αυτές τις ευκαιρίες ο νοσηλευτής βοηθείται από τις πληροφορίες που καταχωρήθηκαν στο δελτίο υγείας του εργαζόμενου στην πρώτη συνάντηση που είχε μαζί του.
Όλες αυτές οι ευκαιρίες επικοινωνίας μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τον νοσηλευτή για αξιολόγηση της υγείας του εργαζόμενου. Προγραμματισμένη όμως αξιολόγηση και περιοδικός έλεγχος της υγείας των εργαζομένων πρέπει να γίνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα σε όλους, ιδιαίτερα σε άτομα που εκτίθενται σε βλαπτικούς παράγοντες, όπως αναφέρθηκαν προηγουμένως. 4

Εξασφάλιση ασφαλούς εργασιακού περιβάλλοντος

Κέντρο της φροντίδας της νοσηλευτικής υπηρεσίας εργασίας αποτελεί βέβαια η υγεία των εργαζομένων. Για τη διατήρηση όμως της υγείας αυτής απαιτείται ένα ασφαλές εργασιακό περιβάλλον.
Η απλούστερη αξιολόγηση του περιβάλλοντος περιλαμβάνει έλεγχο της καθαριότητος καθώς και των συνθηκών θέρμανσης, εξαερισμού, φωτισμού και αποχέτευσης. Η αξιολόγηση όμως περιλαμβάνει και την διαπίστωση παραγόντων που επιδρούν βλαπτικά στην υγεία.
Οι παράγοντες αυτοί μπορεί να είναι μηχανικοί, φυσικοί, χημικοί, βιολογικοί και ψυχοκοινωνικοί όπως τους καθόρισε ο ΠΟΥ.
Όπου υπάρχουν δυσμενείς φυσικοί παράγοντες όπως υπερ¬βολική θερμότητα ή κρύο, έντονος φωτισμός ή συσκότιση, ακτινοβολία ή θόρυβος, ο νοσηλευτής χρειάζεται να επέμβει για τη λήψη μέτρων προστασίας από τους υπευθύνους της εργασίας και τη διαφώτιση των εργαζομένων σχετικά με τη σημασία της χρησιμοποίησης των μέτρων που διατίθενται για τη δική τους προστασία. 4

Οι χημικοί παράγοντες που διαπιστώνονται στην αξιολόγηση του περιβάλλοντος στην υγρή, στερεά ή και αέριο μορφή, είναι οι πιο επικίνδυνοι για την υγεία των εργαζομένων. Το αναπνευστικό σύστημα υφίσταται τη μεγαλύτερη βλάβη και γι’ αυτό η χρησιμοποίηση μέσων εξουδετέρωσης και αποβολής των χημικών παραγόντων από το χώρο εργασίας είναι απαραίτητη. Προγραμματίζεται κατ’ αρχήν περιορισμός της εκπομπής των παραγόντων αυτών από την πηγή τους. Επειδή όμως αυτό είναι δύσκολο και πολλές φορές αδύνατο να πραγματοποιηθεί, πρέπει να χρησιμοποιούνται μέσα, που εμποδίζουν την είσοδο των παραγόντων στον οργανισμό. 4

Τα μέσα περιορισμού της χημικής ρύπανσης είναι: Η προσπά¬θεια απομόνωσης της πηγής εκπομπής, η διοχέτευση του χημικού παράγοντα έξω από τον χώρο εργασίας και η αλλαγή της μορφής του (π.χ. από αέριο μετατρέπεται σε υγρή ή στερεά μορφή).
Καλύτερη προστασία προσφέρουν οι ειδικές στολές οι εφοδιασμένες με αναπνευστικές συσκευές. Οι ίδιοι οι εργαζόμενοι όμως δεν τις βρίσκουν καθόλου πρακτικές, αντίθετα, αναφέρουν ότι είναι πολύ άβολες και καθόλου εξυπηρετικές. Για να επιτύχει κάποιο μέτρο προστασίας χρειάζεται να γίνει πρώτα αποδεκτό από τον ίδιο τον εργαζόμενο, επομένως η επιτυχία στην περίπτωση αυτή της ειδικής στολής είναι αμφίβολη. 4

Το ποσό αυτό είναι πολλές φορές μικρότερο του πραγματικού συνολικού κόστους των εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών, διότι δεν περιλαμβάνεται σ’ αυτό το έμμεσο κόστος, δηλαδή τόσο οι επιπλέον δαπάνες των θυμάτων για αποκατάσταση της υγείας τους ή για συντήρηση της οικογένειας τους, όσο και οι δαπάνες της επιχείρησης για συμπληρωματικές αποζημιώσεις, υπερωρίες, εκπαίδευση νέου προσωπικού, φθορές μηχανών και υλικών, μείωση παραγωγής, δυσφήμιση, δικαστικές δαπάνες κλπ.
Από τα παραπάνω συμπεραίνεται η σημασία της λήψης μέτρων για την πρόληψη των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών. 4

Οι Βιολογικοί βλαπτικοί παράγοντες είναι αυτοί με τους οποίους ο νοσηλευτής είναι περισσότερο εξοικειωμένος σε όλη την διάρκεια της εκπαίδευσης μέσα στο χώρο του νοσοκομείου. Η πρόληψη της μόλυνσης, η αποστείρωση και η απολύμανση των αντικειμένων, των επιφανειών και των χώρων και ο περιορισμός διασποράς των φλεγμονών που προέρχονται από μικρόβια και ιούς είναι αντικείμενο ιδιαίτερα γνωστό στον νοσηλευτή.
Κατά το χρόνο της εργασίας, που συνήθως καλύπτει το 1/3 της ημέρας του εργαζόμενου, είναι δυνατό να εκδηλωθεί κάποια βλάβη της υγείας, που να απαιτεί επείγουσα αντιμετώ¬πιση. Η βλάβη αυτή μπορεί να προκληθεί από κάποιο εξωτερικό αίτιο, οπότε χαρακτη¬ρίζεται σαν εργατικό ατύχημα, ή να παρουσιαστεί σαν εκδήλωση κάποιας νόσου, που εί¬ναι δυνατό να έχει άμεση ή έμμεση ή και καμιά σχέση με τις συνθήκες εργασίας. 4

Ανάπτυξη υγιούς ψυχοκοινωνικού περιβάλλοντος

Αξιολογούνται οι ψυχολογικές και κοινωνικές συνθήκες μέσα στις οποίες εργάζονται τα άτομα και εξετάζεται πώς επιδρά η εργασία στην ψυχική και κοινωνική του υγεία. Οι νοσηλευτές γνωρίζουν πόσο το κυκλικό ωράριο εργασίας επηρεάζει την οικογενειακή και κοινωνική ζωή του ατόμου. Υπάρχουν εργαζόμενοι που προσαρμόζονται σχετικά εύκολα στην εργασία αυτή, άλλοι όμως ζουν με συνεχές άγχος και απογοήτευση. Όταν δε συνυπάρχουν και άλλοι παράγοντες όπως: έλλειψη φιλικού κλίματος, έλλειψη συνεργασίας και αναγνώρισης της προσφερόμενης εργασίας, πολύ κουραστικός και συνεχής έλεγχος από τους προϊσταμένους, άδικη και ακατάλληλη τοποθέτηση, στέρηση κάποιας δίκαιης προαγωγής, τότε τα προβλήματα μεγαλώνουν. Όλα αυτά δημιουργούν αίσθημα αβεβαιότητος και απογοήτευσης και κλίμα εχθρικό και επικίνδυνο για την ψυχική και κοινωνική υγεία των εργαζομένων.
Ο νοσηλευτής με την ανάπτυξη σωστών διαπροσωπικών σχέσεων τόσο με τους εργαζόμενους όσο και με τους εργοδότες, μπορεί να συμβάλει αποτελεσματικά στην πρόληψη και την αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκύπτουν συχνά μεταξύ εργοδότου και εργαζομένου, αλλά και μεταξύ των ιδίων των εργαζομένων. Απαραίτητη προϋπόθεση για την αποτελεσματική παρέμβαση του νοσηλευτή στην επίλυση προβλημάτων είναι η καλλιέργεια κλίματος εμπιστοσύνης και συνεργασίας μεταξύ της εργοδοσίας, των εργαζομένων και των νοσηλευτών.

Οργάνωση των πρώτων βοηθειών στο εργασιακό χώρο

Βασικές αρχές

Για την οργάνωση ενός συστήματος παροχής Πρώτων Βοηθειών σ’ έναν εργασιακό χώρο ακολουθείται η παρακάτω σειρά ενεργειών

Α. Ανάλυση της επιχείρησης

Η ανάλυση αυτή περιλαμβάνει τη συγκέντρωση όλων των πλη¬ροφοριών σχετικά με τα ακόλουθα.

1. Αριθμός εργαζομένων συνολικά και κατά συνεργείο και ωράριο.
2. Εργαζόμενοι με ειδικές ανάγκες (ασθματικοί, καρδιοπαθείς, επιληπτικοί κ.ά.) με σεβασμό στο ιατρικό απόρρητο.
3. Χωροταξική κατανομή των συνεργείων και οδοί πρόσβασης σε αυτά. Απόσταση του ιατρείου (αν υπάρχει) από τα συνεργεία.
4. Ειδικοί κίνδυνοι, που υπάρχουν στην επιχείρηση, για ομαδικά ατυχήματα.
5. Ειδικοί κίνδυνοι κατά συνεργείο.
6. Καταγραφή επικίνδυνων θέσεων εργασίας.
7. Προσδιορισμός ενός τουλάχιστον εργαζομένου κατά συνεργείο και ωράριο, που θα μπορούσε να εκπαιδευτεί στις Πρώτες Βοήθειες (εκτίμηση μορφωτικού επιπέδου, ετοιμότητας, συνέπειας, επιθυμίας του ιδίου).
8. Απόσταση της επιχείρησης από τις υπηρεσίες επείγουσας περίθαλψης του Συστήματος Υγείας και οδοί πρόσβασης σε αυτές. 13

Β. Σχεδιασμός του συστήματος παροχής Πρώτων Βοηθειών

●Επίπεδο ιατρείου της επιχείρησης

Στο ιατρείο της επιχείρησης ο έμπειρος στις Πρώτες Βοήθειες νοσοκόμος αναλαμβάνει εξολοκλήρου την περίθαλψη του τραυματία ή του ασθενούς, αν πρόκειται για κάποιο μικρής έκτασης πρόβλημα, ή φροντίζει για την ασφαλή μεταφορά του στο πλησιέστερο Κέντρο Αμεσης Βοήθειας του Συστήματος Υγείας, προκειμένου για σοβαρότερα προβλήματα. Είναι ευνόητο ότι, ανάλογα με τη φύση της επιχείρησης, το ιατρείο είναι εξοπλισμένο κατάλληλα και διαθέτει το απαραίτητο φαρμακευτικό και υγειονομικό υλικό. 13

●Διασύνδεση με το επίπεδο παροχής επείγουσας περίθαλψης του Συστήματος Υγείας

Το ιατρείο της επιχείρησης οφείλει να γνωρίζει κάθε στιγμή ποια νοσοκομεία της περιοχής εφημερεύουν κατά ειδικότητα.
Σε κάθε επιχείρηση πρέπει να υπάρχουν ειδικά σχέδια για την αντιμετώπιση μαζικών καταστροφών από σεισμό, πυρκαγιά, διαρροή, έκρηξη κ.λπ. Τα σχέδια αυτά εκπονούνται συνήθως σε συνεργασία με τις τοπικές υπηρεσίες ασφαλείας και περίθαλψης (πυροσβεστική, αστυνομία, υπηρεσίες υγείας) και βασίζονται στην αξιοποίηση όλου του διαθέσιμου ανθρώπινου και υλικού δυναμικού της περιοχής. 13
Επίσης, σε κάθε επιχείρηση πρέπει να υπάρχει οργανωμένο φαρμακείο το οποίο ενδείκνυται να περιέχει τα παρακάτω:
1. Αποστειρωμένες γάζες φυλαγμένες μέσα σε στεγανό κουτί.
2. Ένα άχρωμο αντισηπτικό για το καθάρισμα των τραυμάτων (υγρό σαπούνι, οξυζενέ κ.ά.).
3. Μια αντισηπτική αλοιφή κατάλληλη για τα εγκαύματα.
4. Ένα χρωματισμένο αντισηπτικό.
5. Επιδέσμους διαφόρων διαστάσεων.
6. Λευκοπλάστ.
7. Ελαστικές ταινίες διαφόρων διαστάσεων.
8. Ένα ψαλίδι.
9. Καθαρό οινόπνευμα.
Εφεδρικά χρειάζονται:
1. Αντιπυρετικά.
2. Παυσίπονα.
3. Φυσιολογικό ορό.
4. Απολυμαντικό κολλύριο.
5. Αντιισταμινική αλοιφή για τσιμπήματα εντόμων.

Οδηγίες για την προσφορά των πρώτων βοηθειών

1.Όταν χρειάζεται να αντιμετωπισθεί ένας τραυματισμένος πρέπει αρχικά να ενεργοποιείται το σχέδιο πρώτων βοηθειών.
2.Αντιμετωπίζεται οποιοδήποτε αναπνευστικό ή καρδιακό πρόβλημα και ακινητοποιείται ο τραυματίας σε περίπτωση κάκωσης κεφαλής ή σπονδυλικής στήλης.
3.Γίνεται προσπάθεια να σταματήσει κάθε αθρόα αιμορραγία με την άσκηση άμεσης πίεσης ή ανύψωσης του σκέλους που αιμορραγεί.
4.Αποτρέπεται και αντιμετωπίζεται οποιαδήποτε βλάβη ιστών όπως το σοκ ή η θερμοπληξία. Η αντιμετώπιση διαφόρων βλαβών των ιστών επιτυγχάνεται με την προστασία, την ανάπαυση, τον πάγο, την πίεση και την ανύψωση.
5.Αν η ιατρική βοήθεια καθυστερήσει περισσότερο από 20 λεπτά πρέπει να ακινητοποιούνται οι ασταθείς μυοσκελετικοί τραυματισμοί, χρησιμοποιώντας άκαμπτα υλικά.

Γ. Υλοποίηση του συστήματος παροχής Πρώτων Βοηθειών
Μετά το σχεδιασμό, η υλοποίηση του συστήματος παροχής Πρώτων Βοηθειών στην επιχείρηση γίνεται με την προμήθεια του κατάλληλου υλικού και την εκπαίδευση του προσωπικού, που αφορά:
α. την εκπαίδευση των υπεύθυνων για την παροχή Πρώτων Βοηθειών κατά συνεργείο,
β. την εκπαίδευση των πυροσβεστών της επιχείρησης και των οδηγών του ασθενοφόρου, ώστε να μπορούν να παρέμβουν, αν αντιμετωπίσουν ειδικά προβλήματα κατά την άσκηση των καθηκόντων τους,
γ. την εκπαίδευση όλου του προσωπικού για το τι πρέπει να κάνουν, αν αντιληφθούν ότι κάποιος έχει ανάγκη βοήθειας. Αυτή η εκπαίδευση όλου του προσωπικού εντάσσεται στα πλαίσια της εκπαίδευσης ασφαλείας, που πρέπει να γίνεται κατά την πρόσληψη των υπαλλήλων και επιπλέον περιλαμβάνει την ενημέρωση τους για την πυρασφάλεια, τις εξόδους κινδύνου, τα σήματα ασφαλείας κ.λπ.
Η εκπαίδευση κάθε κατηγορίας πρέπει να είναι επαναλαμβανόμενη.

Δ. Αξιολόγηση και διόρθωση του συστήματος παροχής Πρώτων Βοηθειών

Ο γιατρός εργασίας, σε συνεργασία με τους νοσοκόμους και τους υπεύθυνους ασφαλείας της επιχείρησης, θα πρέπει συνε¬χώς να αξιολογεί τον τρόπο λειτουργίας του συστήματος παρο¬χής Πρώτων Βοηθειών.
Η αξιολόγηση του συστήματος, που γίνεται με την ευκαιρία κάποιου συμβάντος ή με ασκήσεις, θα οδηγήσει στη λήψη όλων των μέτρων, που απαιτούνται για τη βελτίωση του συστήματος. 13

●ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

Προστατευτικά γυαλιά, αυτιών και αναπνευστικής οδού
Υποδήματα ασφαλείας
Γάντια, κράνη, ποδιές 16

●KΑΝΟΝΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

Μελετήστε τους κινδύνους κάθε εργασίας
Μάθετε και ακολουθήστε τους ασφαλείς τρόπους εργασίας
Μη βιάζεστε εις βάρος της ασφάλειας σας
Ζητήστε πληροφορίες και τεχνητή βοήθεια
Μεταχειριστείτε τα προστατευτικά μέσα17

ΠΡΟΛΗΨΗ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ

(συνέχεια στο Μέρος 2ο)

ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΝΕΟ ΤΑΛΑΝΤΟ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ 1ο ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ ΤΗΣ ΛΑΡΙΣΑΣ

Κατηγορίες

Επιλογές

Newsletters

Εγγραφείτε για τα για ενημερωτικά δελτία μας(newsletters)!

Newsletters Απλό κείμενοHTML Μήνυμα e-mail

ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΝΕΟ ΤΑΛΑΝΤΟ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ 1ο ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ ΤΗΣ ΛΑΡΙΣΑΣ

Κατηγορίες

Επιλογές

Newsletters

Τα νέα της Μητρόπολης

Τάλαντο

Επιούσιος

Σύγκριση χαρακτηριστικού