Εν αρχή ήν ο Λόγος και ο Λόγος ήν προς τον Θεόν και Θεός ήν ο Λόγος…και ο Λόγος σάρξ εγένετο! (Ιω. 1,1, 14).
Το ρήμα εγένετο, δηλώνει ότι ο Λόγος προσέλαβε πραγματικά την Ανθρώπινη Φύση και όχι κατά δόκησιν. Και ότι ο Χριστός έγινε σάρκα, κρέας, για να μας πείσει ότι Ενηνθρώπησε εν χρόνω και σε συγκεκριμένο τόπο.
Υπάρχει ένα κεφάλαιο της Ορθοδόξου Δογματικής, που λέγεται Οικονομία, ή Θεία Οικονομία ή εν Χριστώ Οικονομία. Η αρχαία ελληνική λέξη Οικονομία, σημαίνει τη διαχείριση και διευθέτηση των υποθέσεων του οίκου(του σπιτιού). Ως θεολογικός όρος σημαίνει:Την Πρόνοια του Θεού για τον κόσμο και ειδικότερα τα όσα εργάστηκε για την Σωτηρία των ανθρώπων Άρα όταν μιλούμε για Οικονομία, εννοούμε την Ενανθρώπηση του Υιού και Λόγου του Θεού. Το πως το δεύτερο Πρόσωπο της Παναγίας Τριάδος έγινε άνθρωπος, για να σώσει τον άνθρωπο.
Είναι γνωστό ότι ο άνθρωπος είναι δημιούργημα του Τριαδικού Θεού, αλλά ο Πατήρ δι’Υιού εν Αγίω Πνεύματι ποιεί τα πάντα. Όλον τον κόσμο τον έκτισε ο Πανυπερτέλειος Θεός δια του Λόγου εν Αγίω Πνεύματι.
Το Πρωτότυπο της Δημιουργίας του ανθρώπου είναι ο Λόγος, το δεύτερο Πρόσωπο της Παναγίας Τριάδος και επειδή ο άνθρωπος αμάρτησε, στη συνέχεια η αναγέννηση και η ανακαίνιση έπρεπε να γίνει πάλι από το Πρωτότυπο του ανθρώπου που είναι ο Υιός και Λόγος του Θεού. Ενηνθρώπησε το δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος με τη Βούληση του Πατρός και τη συνέργεια του Αγίου Πνεύματος.
Τι είναι όμως, η Ενανθρώπηση του Υιού και Λόγου του θεού; Στην Παλαιά Διαθήκη πριν την Ενανθρώπηση κάνουμε λόγο για το Δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος – για τον Υιό και Λόγο του Θεού – για τον Άσαρκο Λόγο και μετά την Ενανθρώπηση κάνουμε λόγο για Χριστό.
Ο Χριστός δεν υφίσταται, δεν υπάρχει πριν την Ενανθρώπηση, με την έννοια, ότι κατά την Ενανθρώπηση η Θεία Φύση έχρισε την Ανθρώπινη Φύση και ονομάσθηκε Χριστός. Πριν την Ενανθρώπηση έχουμε τον Υιό και Λόγο του Θεού, τον Άσαρκο Λόγο και μετά την Ενανθρώπηση ο Σεσαρκωμένος Λόγος λέγεται Χριστός, Ιησούς Χριστός. Με δυο λόγια, όταν ομιλούμε για Ενανθρώπηση εννοούμε ότι: ο Άσαρκος Λόγος, το Δεύτερο Πρόσωπο της Παναγίας Τριάδος προσέλαβε την ανθρώπινη Φύση που ο Ίδιος είχε δημιουργήσει, όλη την ανθρώπινη Φύση, έγινε άνθρωπος. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά. Στην 4η Ωδή του Ιαμβικού Κανόνος των Χριστουγέννων, του Αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού, διαβάζουμε: Ίσος προήλθες τοις βροτοίς εκουσίως, Ύψιστε, σάρκα προσλαβών εκ Παρθένου, Ιόν καθάραι της δρακοντείας κάρας. Θεληματικά έγινες Συ Ϋψιστε με τη Γέννησή Σου, ίσος με τους θνητούς, προσλαμβάνοντας σάρκα από την Παρθένο, για να μας καθαρίσεις από το δηλητήριο της κεφαλής του δράκοντα, του φιδιού διαβόλου.
Στο βιβλίο της Γενέσεως 3, 15 διαβάζουμε: Και έχθραν θήσω ανά μέσον σου και ανά μέσον της γυναικός και ανά μέσον του σπέρματός σου και ανά μέσον του σπέρματος αυτής. Αυτός σου τηρήσει κεφαλήν και συ τηρήσεις αυτού πτέρναν. Θα θέσω δε άσβεστη εχθρότητα μεταξύ σου και της γυναικός, μεταξύ των απογόνων σου και των απογόνων αυτής. Ένας δε απόγονος της γυναικός μόνης, αυτός θα σου συντρίψει την κεφαλήν και συ θα κεντήσεις αυτού την πτέρναν. Ο Θεός καταριέται το διάβολο. Η κατάρα του Θεού κηρύττει πόλεμο αδιάλλακτο μεταξύ της γυναίκας και του σπέρματος του διαβόλου. Όταν ο Χριστός έδινε τις τελευταίες Του παραγγελίες στους Αποστόλους Του, τους πληροφορούσε ότι, ‘‘Ει εκ του κόσμου ήτε, ο κόσμος άν το ίδιον εφίλει. Ότι δε εκ του κόσμου ουκ εστέ, αλλ’ εγώ εξελεξάμην υμάς εκ του κόσμου, δια τούτο μισεί υμάς ο κόσμος’’. Ο κόσμος, οι μακριά από τον Θεό πλανεμένοι άνθρωποι, δηλαδή αυτοί αποτελούν το σπέρμα του διαβόλου. Το μίσος, οι διωγμοί και η έχθρα αυτή, για τα οποία μιλάει ο Χριστός στους Αποστόλους Του, χρονολογούνται από την ώρα αυτή που καταριέται το φίδι ο Θεός. Από τότε ακριβώς υπάρχει η έχθρα των τέκνων του διαβόλου, προς τα τέκνα του Θεού. Μίσος αιώνιο και χωρίς κανένα ποτέ συμβιβασμό. Σπέρμα της γυναίκας, είναι Εκείνος ο οποίος γεννήθηκε όχι όπως γεννιόμαστε εμείς από άντρα και γυναίκα, αλλά γεννήθηκε μόνο από γυναίκα, με τρόπο υπερφυσικό και μοναδικό. Γι’ αυτό δικαιούται μεταξύ όλων των ανθρώπων μόνον Αυτός να ονομάζεται “Σπέρμα γυναικός’’ – ο Ενανθρωπήσας Υιός του Θεού, ο Ιησούς Χριστός – ενώ εμείς οι άλλοι όλοι ονομαζόμαστε “Σπέρμα ανδρός’’.
“Αυτός σου τηρήσει κεφαλήν και συ τηρήσεις αυτού πτέρναν.’’
Αυτός! Ποιός; Το Σπέρμα της γυναίκας, ο Ιησούς Χριστός. Την Εύαν, γυναίκα, εξηπάτησες συ ο διάβολος, αλλά γυναίκα η Παναγία μας θα φέρει στον κόσμο Εκείνον τον Ιησούν Χριστόν και Αυτός, φίδι διάβολε, θα σου συντρίψει το κεφάλι. Και συ θα του δαγκώσεις τη φτέρνα. Θα του χτυπήσεις την πρόσκαιρη και επίγεια ζωή. Μα δεν θα μπορέσεις να του πειράξεις την ψυχή. Θα του προκαλέσεις πόνους και οδύνη στην ανθρώπινη Φύση Του, αλλά όλα αυτά θα γιατρευτούν με την ένδοξη Ανάστασή Του. Μέσα στο σκοτάδι της απελπισίας που είχε πλακώσει μετά την παρακοή τους, οι δύο προπάτορές μας Αδάμ και Εύα, τα λόγια αυτά άνοιγαν μια θύρα, ίσως μακρινή, μέσα από την οποία μπαίνανε κάποιες φωτεινές ακτίνες ουράνιας ελπίδας, που θα παρηγορούσαν τις ψυχές τους. Εδώ ομιλεί ο ίδιος ο Θεός και δίνει το πρώτο χαρούμενο μήνυμα της διά του Χριστού Σωτηρίας. Σύμφωνα με μία αρχαία Παράδοση της Εκκλησίας, στις 25 Μαρτίου ο Αδάμ πλανήθηκε από την υπόσχεση του όφεως και θέλοντας να γίνει Θεός, παρέβη την Θεία εντολή και εξορίστηκε από τον Παράδεισο.
Θα γεννηθεί από τους απογόνους της γυναίκας Εύας, Ένας ο οποίος θα πάρει εκδίκηση και με ένα λάκτισμα – με μια κλωτσιά – θα διαλύσει σε στάχτη το θρόνο του και θα καταλυθεί για πάντα το κράτος του.
Υπόσχεση που θα μπορούσε να ονομασθεί Πρωτευαγγέλιο, που προαναγγέλει την Ενανθρώπηση του Υιού του Θεού, την υπερφυσική γέννηση του Υιού της Παρθένου, γέννηση που θα γινόταν χωρίς την παρέμβαση θελήματος ανδρός. Ένα ατράνταχτο επιχείρημα ότι η Πίστη μας είναι αληθινή και ότι ο Χριστός είναι όχι μόνο ο Μεσσίας, αλλά ο αληθινός Θεός, είναι οι Προφητείες για τον Χριστό που έχουν γραφεί εκατοντάδες χρόνια πριν από την έλευσή Του. Έχουμε γύρω στις 330 Προφητείες για τον Χριστό συγκεκριμένες, που περιγράφουν λεπτομέρειες για τη ζωή Του και 2000 γενικότερες. Μέχρι το 1947 το ισχυρότερο επιχείρημα των Εβραίων έναντι των Προφητειών ήταν το εξής, έλεγαν οι Εβραίοι:Όλες οι Προφητείες είναι ένα παραμύθι. Τις γράψατε εσείς οι χριστιανοί μετά Χριστόν, αλλοιώνοντας τα κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης, για να περιγράψετε ένα Πρόσωπο που ήδη υπήρξε και το περιγράφετε όπως θέλετε. Αυτό το επιχείρημα των Εβραίων ήταν παρά πολύ δυνατό μέχρι το 1947, όταν στη Νεκρά Θάλασσα στην έρημο του Κουμράν βρέθηκαν ανυπολόγιστης σημασίας Κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης, που είχαν γραφεί από το 180 μέχρι το 100 π.Χ. Αυτό σημαίνει ότι τα κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης που έχουμε εμείς σήμερα δεν αλλοιώθηκαν, ούτε έχουν προσθαφαιρέσεις σε σχέση μ’αυτά που υπήρχαν από το 100 π.Χ. πριν την Ενανθρώπηση. Εδώ να σημειώσουμε ότι: Το 433 π.Χ. πεθαίνει και ο προ-τελευταίος Προφήτης της Παλαιάς Διαθήκης, Μαλαχίας που είχε ομιλήσει για τον ερχομό του Κυρίου μας. Έπειτα για 400 χρόνια έχουμε απόλυτη σιωπή, δεν εμφανίστηκε άλλος Προφήτης.
Όταν η Υπεραγία Θεοτόκος πήγε εις την Ορεινήν να επισκεφθεί την συγγενή Της Ελισσάβετ, το έμβρυο Ιωάννης δια στόματος της μητρός του, χαιρετίζει την Παναγία με τα εξής λόγια:
Και πόθεν μοι τούτο, ίνα έλθη η μήτηρ του Κυρίου μου προς με; ΄Οντως ο Ιωάννης ανεδείχθη σεβασμιώτερος των Προφητών. Είναι ο τελευταίος Προφήτης και ο πρώτος των Αγίων.
Οι αιώνες περνούν, οι Προφήτες διδάσκουν και προαναγγέλλουν την έλευση του Μεσσία.
Ο Θεός γνώριζε ότι αυτό το πλάσμα που δημιούργησε σύμφωνα με την Εικόνα Του, θα έπεφτε, θα αμάρτανε, θα αστοχούσε και θα ξέφευγε από τον προορισμό του και συνεπώς θα πέθαινε, θα εισαγόταν ο Θάνατος. Επειδή όμως το σύμπαν έγινε για τον άνθρωπο, όπως καταλαβαίνουμε τότε όλη η Δημιουργία θα ματαιωνόταν. Αλλά ο Θεός δεν θέλει να ματαιωθεί εκείνο που δημιουργεί, δεν θέλει όμως και να αλλάξει και το αρχικό Του σχέδιο.
Βλέπετε σε ποιόν βαθμό φτάνει ο σεβασμός του Θεού στην ελευθερία του ανθρώπου. Δεν περιορίζει την ελευθερία ο Θεός, αν και γνωρίζει ότι ο Αδάμ θα πέσει, γι’αυτό οικονομεί ένα άλλο σχέδιο, οικονομεί την ΘΕΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ!
Η Αγία Γραφή στο βιβλίο της Γενέσεως (1, 26-27) μας λέει ότι:όταν ο Θεός αποφασίζει να κάνει τον άνθρωπο, είπε:ποιήσωμεν άνθρωπον κατ’εικόνα ημετέραν και καθ’ομοίωσιν. Ας δημιουργήσουμε άνθρωπο, σύμφωνα με τη δική μας Εικόνα και τη δική μας Ομοίωση. Ενώ το κατ’ Εικόνα είναι δεδομένο μας το δίνει ο Θεός με τη γέννησή μας, θέλουμε δεν θέλουμε σαν προίκα, και πρέπει να δουλέψουμε για να κερδίσουμε το καθ’ Oμοίωσιν. Ο Θεός δίνει τη δυνατότητα στον άνθρωπο να δουλέψει ο ίδιος πάνω στο “χωράφι’’ του κατ’ Εικόνα για να μοιάσει του πρωτοτύπου Του, δηλαδή του Θεού.
Ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης λέει:”Το μεν γαρ κατ’ Εικόνα Φύσει δέδοται ημίν, το δε καθ’ Ομοίωσιν εκ προαιρέσεως και οίκοθεν κατωρθούμεν ύστερον”(Περί της του ανθρώπου γενέσεως και εις το κατ’ Εικόνα και καθ’ Ομοίωσιν, Ομιλία Α΄ 29 1-4, εκδ.Brill, Leiden 1972). Το κατ’ Εικόνα δόθηκε σ’ εμάς εκ Φύσεως, ενώ το καθ’ Ομοίωσιν το κατορθώνουμε κατοπινά με τη δική μας προαίρεση και ελευθερία, είναι αυτό που ζητάει ο Θεός από εμάς.
Το καθ’ Ομοίωσιν, υπάρχει ως δυνατότητα στον άνθρωπο να μοιάσει στο Θεό. Το καθ’ Ομοίωσιν είναι η οδός για να φθάσει ο άνθρωπος στο κατ’ Εικόνα, αφού το κατ’ Εικόνα υπάρχει δυνάμει μέσα του. Οφείλει όμως να γίνει ενεργεία, δηλαδή ο άνθρωπος να ενεργοποιήσει, να αξιοποιήσει την Εικόνα του Θεού μέσα του. Αυτή η αξιοποίηση της Εικόνας του Θεού μέσα στον άνθρωπο, πρέπει να γίνει με το καθ’ Ομοίωσιν.
Ο Κύριος στην “Επί του Όρους ομιλία Του’’ λέει: ”Έσεσθε ουν υμείς τέλειοι, ώσπερ ο Πατήρ υμών ο εν τοις ουρανοίς τέλειος εστίν”(Ματθ.5, 48). Ζητάει από εμάς να γίνουμε τέλειοι, όπως ο Πατέρας μας στον ουρανό είναι τέλειος. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει, ότι πρέπει να μοιάσουμε τον Θεό Πατέρα μας. Άρα λοιπόν το καθ’ Ομοίωσιν είναι κάτι που το ζητάει ο Θεός από εμάς, είναι έργο δικό μας, οφείλουμε εμείς να δουλέψουμε πραγματικά επάνω στον τομέα αυτόν. Πρέπει να αγωνιζόμαστε να μοιάσουμε του Θεού, να γίνουμε Χριστομίμητοι. Και όπως λέει ο Απόστολος Παύλος: ”Μιμηταί μου γίνεσθε, καθώς καγώ Χριστού”(Α΄ Κορ.11, 1). Αυτό θα πει αγωνίζομαι να φτάσω στο καθ’ Ομοίωσιν.
Τι είναι όμως το κατ’ Εικόνα Θεού, και που αναφέρεται. Στο κείμενο της Γενέσεως διαβάζουμε: Εποίησεν ο Θεός τον άνθρωπον, κατ’ Εικόνα Θεού εποίησεν αυτόν! Δηλαδή η Εικόνα του Θεού αναφέρεται στον όλο άνθρωπο και στην ψυχή και στο σώμα του.
Ο Θεός δεν έκανε τον άνθρωπο σύμφωνα με τη δική Του Εικόνα απλώς, αλλά σύμφωνα με τη Θεανθρώπινη Εικόνα Του. «Πάντα δι’ Αυτού εγένετο, χωρίς Αυτού, λέει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, εγένετο ουδέ έν ό γέγονεν(Ιω.1, 3). Χωρίς Αυτόν δεν έγινε τίποτα απ’ ότι έγινε σ’ αυτόν τον κόσμο, πολύ περισσότερο δε ο άνθρωπος. Ο Θεός Λόγος μας δημιούργησε και είχε ως Αρχέτυπο, ως Υπόδειγμα τον εαυτό Του. Το Πρότυπο αυτό είναι η Ανθρώπινη Φύση Του που πήρε εκ Πνεύματος Αγίου και Μαρίας της Παρθένου. Λέμε ότι ο Υιός του Θεού έγινε άνθρωπος. Σε ποιόν έμοιασε; Στον Αδάμ; Όχι, λάθος. Αυτό το Πρότυπο που ο Θεός Λόγος είχε στο νου Του – ας μου επιτραπεί να το πούμε έτσι – το πήρε αργότερα. Ώστε δεν έγινε ο Ιησούς Χριστός άνθρωπος κατά την Εικόνα του Αδάμ, αλλά ο Αδάμ έγινε κατά την Εικόνα του Ιησού Χριστού, κατά το υπόδειγμα εκείνο που θα γινόταν ο Θεός Λόγος άνθρωπος. Ο Απόστολος Παύλος στην 2η Επιστολή του “Προς τους Κορινθίους’’ λέει: «…Του Χριστού, ος εστίν εικών του Θεού»(Β΄ Κορ. 4,4) και στην Προς Κολασσαείς: «…Ος εστίν – ο Χριστός – εικών του Θεού του αοράτου, Πρωτότοκος πάσης κτίσεως…τα πάντα δι’Αυτού και εις Αυτόν έκτισται”(Κολ.1, 15-16). Έχουμε: Θεός, Χριστός, Άνθρωπος. Εδώ ο Απόστολος Παύλος μας λέει ότι ο Χριστός είναι κατ’ Εικόνα Θεού. Εάν όμως ο Χριστός είναι κατ’ Εικόνα Θεού, τότε ο άνθρωπος είναι κατ’ Εικόνα Χριστού. Εμείς είμαστε η Εικόνα του Χριστού, είμαστε “Εικόνα Εικόνας”! Εδώ βλέπουμε κάτι πολύ σπουδαίο, ότι ο Ιησούς Χριστός δεν είναι μόνον ο Θεός Λόγος, αλλά ο Θεός Λόγος συν την Ανθρώπινη φύση, είναι ο Θεάνθρωπος. Ωραία μας το λέει ο Άγιος Ειρηναίος Λουγδούνων: ”Εν τοις πρόσθεν χρόνοις ελέγετο μεν κατ’ Εικόνα Θεού γεγονέναι τον άνθρωπον, ουκ εδείκνυτο δε, έτι γαρ αόρατος ο Λόγος, ού κατ’ Εικόνα ο άνθρωπος εγεγόνει”. Στα προηγούμενα χρόνια τα προ Χριστού χρόνια, λεγόταν μεν ότι ο άνθρωπος έγινε κατ’ Εικόνα Θεού, αυτό όμως δεν φαινόταν, γιατί ακόμα ο Λόγος ήταν Αόρατος, δηλαδή δεν είχε γίνει ακόμη άνθρωπος, κατά την Εικόνα του Οποίου είχε γίνει ο Αδάμ.(“Έλεγχος και Ανατροπή της Ψευδωνύμου Γνώσεως, 5,16,2 ΒΕΠΕΣ 5,166,11-17). Ο Αδάμ έγινε κατ’ Εικόνα του Ενυποστάτου (Ένα πρόσωπο με δύο Ουσίες) Θεού Λόγου, ο Οποίος είναι το Δεύτερο Πρόσωπο της Παναγίας Τριάδος, αν και δεν είχε γίνει ακόμη άνθρωπος. Ώστε λοιπόν δεν έγινε ο Χριστός σύμφωνα με την Εικόνα του Αδάμ, αλλά ο Αδάμ έγινε σύμφωνα με την Εικόνα του Χριστού. Ο Σαρκωμένος Λόγος, φανερώθηκε μετά τον Αδάμ, προηγείται όμως του Αδάμ δυνάμει. Και δεν έχει σημασία ότι ιστορικά ο Αδάμ προηγείται του Χριστού. Εδώ βλέπουμε ότι ο άνθρωπος, ο Αδάμ, έγινε με βάση την Εικόνα του Θεού Λόγου που επρόκειτο να Ενανθρωπήσει, γι’ αυτό ο άνθρωπος πήρε την Εικόνα του Χριστού, ο Οποίος, είναι Εικόνα του Αοράτου Θεού. Επειδή όμως δεν είχε φανεί ο Χριστός και ήδη γραφόταν η Παλαιά Διαθήκη, γι’ αυτό το βιβλίο της Γένεσης, μας αναφέρει ότι ο άνθρωπος έγινε κατ’ Εικόνα Θεού, αφού ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΘΕΟΣ!
Και συνεχίζει ο Άγιος Ειρηναίος: ”Οπότε δε Σάρξ εγένετο ο Λόγος του Θεού, τα αμφότερα επεκύρωσε. Και γαρ και την Εικόνα έδειξεν αληθώς, αυτός τούτο γενόμενος, όπερ ήν η Εικών Αυτού. Και την Ομοίωσιν βεβαίως κατέστησε, συνεξομοιώσας τον άνθρωπον τω Αοράτω Πατρί”. Όταν έγινε Σάρξ ο Λόγος του Θεού, τότε και τα δύο: το κατ’ Εικόνα και το καθ’ Ομοίωσιν τα επικύρωσε. Επειδή ο άνθρωπος παράκουσε τον Θεό, η φθορά και ο θάνατος μπήκαν στη ζωή του και δια του ανθρώπου στην κτίση. Ακούστε πως το λέει στην “Προς Ρωμαίους Επιστολή” ο Παύλος: «Πάσα η κτίσις άχρι του νυν συνωδίνει και συστενάζει αποκαραδοκούντα την ελευθερίαν της δόξης των τέκνων του Θεού»(Ρωμ. 8,21-22). Η κτίση μέχρι τώρα πονάει και στενάζει μαζί μας, περιμένοντας με λαχτάρα να ελευθερωθούν τα παιδιά του Θεού, για να ελευθερωθεί κι εκείνη από τη σκλαβιά της φθοράς και του θανάτου.
Ο Χριστός, λέει ο Απόστολος Παύλος είναι ο Ανακεφαλαιωτής, ήρθε να διορθώσει τα πάντα και να γίνει ο Σωτήρας ολόκληρης της Δημιουργίας.(Εφ.1, 19). Η Ανακεφαλαίωση, είναι μια λέξη που την χρησιμοποιεί ο Απόστολος των Εθνών, είναι Θεολογικός Όρος, τον οποίο χρησιμοποιούν και οι Πατέρες της Εκκλησίας μας και σημαίνει Αποκατάσταση, αλλά με την έννοια της Διορθώσεως. Ο Άγιος Ειρηναίος Επίσκοπος Λουγδούνων, στο «Κατά Αιρέσεων»(3,33 8-11) αναπτύσσει την θεολογική της εν Χριστώ των πάντων Ανακεφαλαιώσεως και μετά απ’ αυτόν γίνεται Παράδοση της Εκκλησίας. Ανακεφαλαίωση, κατά τον Άγιο Ειρηναίο, είναι το σχέδιο της Θείας Οικονομίας και η δια Χριστόν Σωτηρία του. Ουσιαστικά είναι η συμμετοχή του ανθρώπου στο λυτρωτικό έργο του Χριστού ως προοδευτική τελείωση, η οποία προκύπτει από την Ενσάρκωση του Θεού Λόγου, που αγιάζει την ανθρώπινη Φύση και κάθε πτυχή της (Γ. Φλωρόφσκυ,«Οι βυζαντινοί Πατέρες του 5ου αιώνα», Πουρνάρας, Θεσσαλονίκη 2007, σς.135-136). Στο ερώτημα: Γιατί ο Θεός έγινε άνθρωπος;
Cur Deus Homo?
Η πρώτη και βασικότερη αιτία της Ενσάρκωσης του Λόγου, σύμφωνα με τον Άγιο Αθανάσιο στο “Περί Ενανθρωπήσεως” έργο του, είναι για να λυτρώσει τον άνθρωπο από τη φθορά και το θάνατο.
Μας αναφέρει ο Θεόπνευστος αυτός Πατήρ της Εκκλησίας: «Τι τον Θεόν έδει ποιείν αγαθόν όντα; αφείναι την φθοράν κατ’αυτών ισχύειν και τον θάνατον αυτών κρατείν;» Τι έπρεπε να κάνει ο Θεός που είναι αγαθός; Να αφήσει να υπερισχύσει η φθορά εις βάρος των ανθρώπων και να κυριαρχεί ο θάνατος;
Ο άνθρωπος αμάρτησε και τότε εισήλθε η φθορά και η Θνητότητα, είναι οι λεγόμενοι δερμάτινοι χιτώνες. Διαβάζουμε στην Παλαιά Διαθήκη ότι μετά την Πτώση ο Αδάμ, αισθάνθηκε ότι ήταν γυμνός και κρύφτηκε για να μην τον δει ο Θεός Λόγος.
Ο Θεός στη συνέχεια από αγάπη έραψε δερμάτινους χιτώνες και τους φόρεσε στους Πρωτοπλάστους, για να καλύψει την αισχύνη. Λέγουν οι Πατέρες ότι αυτό δεν ήταν απλώς εξωτερικοί χιτώνες, αν και είχαν και τέτοια ανάγκη, εννοούσαν τη Φθαρτότητα και τη Θνητότητα των αλόγων ζώων, που μετά το Προπατορικό Αμάρτημα μπήκε στον άνθρωπο και δημιουργεί αμαρτίες.
«Και μη ενί κακό ιστάμενοι, αλλά πάντα καινά καινοίς επινοούντες, ακόρεστοι περί το αμαρτάνειν». Οι άνθρωποι δεν σταμάτησαν εις το ένα κακόν, αλλ’εις τα νέα επινοούσαν άλλα νεότερα και δεν εχόρταιναν να αμαρτάνουν. Η φθορά και ο θάνατος είναι το εύκρατο κλίμα της καλλιέργειας των παθών και με αυτόν τον τρόπο σκοτίζεται ο νους του ανθρώπου. Δεν μπορούσε να σωθεί ο άνθρωπος από τη Φθαρτότητα, δεν μπορούσε ν’ απαλλαγεί από το θάνατο. Το πρόβλημα είναι πως θα νικηθεί ο θάνατος. Έρχεται λοιπόν ο Χριστός και προσλαμβάνει το Θνητό και Παθητό σώμα χωρίς την αμαρτία. Η σάρκα του Χριστού από απόψεως καθαρότητος, ήταν όπως το προ της Παραβάσεως σώμα του Αδάμ, από απόψεως δε Θνητότητος ήταν το μετά την Παράβαση σώμα του Αδάμ. Προσλαμβάνει το κτιστό ο Άκτιστος, ώστε έχοντας μέσα Του το θάνατο που τον προσέλαβε, να νικήσει το θάνατο και αφού τον νικήσει, μετά να γίνει το φάρμακο της αθανασίας. «Τη γαρ του ιδίου σώματος θυσία και τέλος επέθηκε τω καθ’ ημάς νόμω και αρχήν ζωής ημίν εκαίνισεν, ελπίδα της Αναστάσεως δεδωκώς». Διότι με την θυσίαν του σώματός Του και τον εναντίον μας νόμον κατήργησε και μας εγκαινίασεν αρχήν ζωής, αφού μας έδωσε την ελπίδα της Αναστάσεως.
«Παράδοξον Μυστήριον οικονομείται σήμερον. Καινοτομούνται φύσεις, και Θεός άνθρωπος γίνεται…». Ο Πατήρ ευδόκησεν, ο Λόγος Σάρξ εγένετο και η Παρθένος έτεκεν Θεόν Ενανθρωπήσαντα! Σήμερον ο Ών (Εγώ ειμί ο Ών) γεννιέται και ο Ών (Ego sum Qui sum)γίνεται αυτό που δεν ήταν:δηλαδή ενώ ήταν Θεός, γίνεται άνθρωπος, χωρίς να παύσει να είναι Θεός.
Ο Μέγας Βασίλειος λέγει ρητώς: «Ευθύς γαρ τέλειον ήν τη σαρκί το κυοφορούμενον, ου ταις κατά μικρόν διαπλάσεσι μορφωθέν»
Ο Χριστός συνελήφθη, κυοφορήθηκε ως βρέφος και γεννήθηκε ανηδόνως, κ΄ ανωδίνως και Τόν κράτησε εννέα μήνες στην κοιλία Της η Θεοτόκος ακόπως και αβάρως. Ο Χριστός εννέα ολόκληρους μήνες, μέρα και νύχτα, έτρεφε με το αγιασμένο Του αίμα την Παναγία. Ο Δημιουργός του κόσμου, η Ωραιότης που υπερβαίνει κάθε Ωραιότητα, η Αλήθεια και η μόνη πραγματικότητα του κόσμου, επιλέγει να γίνει εύθραστος, ευάλωτος, ανυπεράσπιστος και άξιος περιφρόνησης.
Τι να πω ή τι να αναφέρω; Αναφωνεί ο χρυσορρόας Ιερός Χρυσόστομος: Βλέπω Εκείνη που Τον γέννησε, βλέπω Εκείνον που γεννήθηκε, μα δεν ξεκαθαρίζω τον τρόπο της Γέννησης. Τότε μεν κατά Φύσιν γεννήθηκε από τον Πατέρα προαιωνίως, όπως γνωρίζει Εκείνος που Τον γέννησε, σήμερα γεννήθηκε όχι σύμφωνα με τους Νόμους της Φύσεως, όπως ακριβώς γνωρίζει η Χάρις του Αγίου Πνεύματος. Γιατί όπως στην Άνω Γέννηση είναι ασέβεια να δεχθούμε Μητέρα, ομοίως και στην κάτω Γέννηση είναι βλάσφημο να υποθέσουμε τη συνέργεια Πατέρα. Ο Θεός Λόγος είναι Αμήτωρ κατά τη Θείαν Φύσιν και Απάτωρ κατά την Ανθρώπινην Φύσιν. Αυτός είναι Εκείνος που πολύ παλιά έπλασε τον Αδάμ από Παρθένα γη και από τον Αδάμ διεμόρφωσε τη γυναίκα, χωρίς μεσολάβηση γυναίκας. Γιατί όπως από τον Αδάμ προήλθε γυναίκα χωρίς γυναίκα, έτσι και σήμερα η Παρθένος γέννησε άνδρα, χωρίς μεσολάβηση άνδρα.
Το γυναικείο φύλο χρωστούσε χάρη στους άνδρες, γι’ αυτό σήμερα τίκτει η Παρθένος χωρίς άνδρα, ξεπληρώνοντας για χάρη της Εύας το χρέος στους άνδρες, ώστε με το ίδιο θαύμα να δείξει την Ομοτιμία της Φύσεως στα δύο φύλα. Στη γέννησή Του ο Λόγος και τη μήτρα της Μητέρας Του τηρεί ανέπαφη από τις φυσιολογικές αλλοιώσεις, που επιφέρει η κυοφορία ενός κοινού εμβρύου και την Παρθενία Της διαφυλάττει αβλαβή.
Η Υπεραγία θεοτόκος, ενώ παρέμεινε Παρθένος, ο οργανισμός Της παρήγε το μητρικό γάλα, το οποίο θήλαζε ο Κύριος μας ως βρέφος. Αυτός που τρέφει τα σύμπαντα, σήμερα λαμβάνει παιδική τροφή από Μητέρα Παρθένο. Στη φάτνη είναι ξαπλωμένος και σαλεύει την Οικουμένη, είναι τυλιγμένος με σπάργανα και διασπά τα δεσμά της αμαρτίας, δεν άρθρωσε ακόμη λέξη και δίδαξε τους Μάγους και τους υπέδειξε άλλο δρόμο επιστροφής στην πατρίδα τους.
Χριστός γεννάται δοξάσατε!
Σ’ αυτή τη φράση του πρώτου κανόνος των Χριστουγέννων, το ρήμα είναι σε χρόνο ενεστώτα γεννάται κι όχι εγεννήθη. Είναι πολύ συνηθισμένο βέβαια στους ρήτορες να προσφέρουν τα περασμένα πράγματα σε χρόνο ενεστώτα. Όμως για τον καθένα χριστιανό που το ακούει, το διαβάζει ή το ψάλλει, εκείνο το γεννάται, δηλώνει μια καινούργια Γέννηση του Χριστού μέσα του. Θα παρατηρήσατε, πόσες φορές επαναλάβαμε και το χρονικό επίρρημα σήμερα: Τώρα αυτή τη στιγμή, “Σήμερον ο Χριστός εν Βηθλεέμ γεννάται εκ Παρθένου”, “Σήμερον ο εν μορφή Θεού υπάρχων κλίνας ουρανούς κατέρχεται”, όπως παραστατικότατα ο Ιερός Δαμασκηνός αποφαίνεται, “Σήμερον, συντελείται το Χρόνοις αιωνίοις σεσιγημένον Θείον Μυστήριον”, Σήμερα γεννάται Αυτός που δίχασε την Ιστορία του κόσμου! Ο Χριστός είναι κοντά μας, σήμερον γεννάται, εν μέσω μιας απαθλιωμένης ανθρωπότητας, που μολαταύτα συνεχίζει με πείσμα να αγνοεί στην πράξη την Παρουσία Του. Σε ένα κόσμο που ρέπει στην νεο-ειδωλολατρεία της ευμάρειας και εορτάζει τον Sol Invictus – τον ανίκητο ήλιο των Ρωμαίων και όχι τη Γέννηση του Ηλίου της Δικαιοσύνης.
Εσύ όμως αδερφέ μου, ετοίμασε το σπήλαιό σου, διώξε από μέσα σου κάθε αμαρτωλή πράξη ή σκέψη και τρέξε να Τον προϋπαντήσεις. Υψώσου από τη γη κι από τα γήινα, για να δώσεις την αγάπη σου όλη σ’ Εκείνον που κατεβαίνει τώρα, σήμερα στη γη για εσένα.
Οι πατέρες μας λένε, ότι ο καθένας μας που πιστεύει στον Θεό, πιστεύει στη Σάρκωση του Θεού Λόγου και αυτός γίνεται ένας Θεοτόκος.
«Τι Σοι προσενέγκωμεν,Χριστέ;» Αν δεν έχεις τίποτα άλλο να του προσφέρεις για δώρο, όπως οι Μάγοι κι οι Ποιμένες, βγάλε από επάνω σου τις αμαρτίες και πρόσφερέ τες – θ’αδειάσει έτσι ο τόπος εν τω καταλύματι σου, για να φιλοξενήσεις τον Ερχόμενον ως Νήπιον. Εάν ο άνθρωπος δεν κοινωνήσει, δεν πάρει μέρος προσωπικά στην Ενανθρώπηση του Λόγου, δεν θα νιώσει τίποτα από το Μέγα και παράδοξο Θαύμα. Πρέπει να καταλάβει πως η Γέννηση του Θεού Λόγου έγινε δική του αναγέννηση και η πτώχεια Του, δικός του πλουτισμός. Μην αργείς και μην αναβάλλεις, τώρα ο Χριστός γεννάται, τώρα υποδέξου Τον στην φάτνη της ψυχής σου…
Σεβασμιώτατε και αγαπητοί εν Χριστώ αδελφοί, ένα βράδυ σαν και το σημερινό, παραμονή Χριστουγέννων, πριν πολλά χρόνια κάπου εκεί στις αρχές του 5ου (420 μ.Χ.) αιώνα στη Βηθλεέμ, μέσα στη Βασιλική της Γεννήσεως, ένας μεγάλος Άγιος άναβε τα καντήλια στο Ιερό Σπήλαιο, ο Όσιος Ιερώνυμος. Στην ησυχία της νύχτας, η πιο γλυκιά φωνή του κόσμου ακούσθηκε να καλεί τον Όσιο. “Ιερώνυμε..” ακούστηκε η φωνή: ”Τι θα μου προσφέρεις για την ημέρα της γέννησής μου;” “Κύριε…” απάντησε ο Όσιος: ”Κύριε, για Σένα τα έχω αφήσει όλα. Για τη δική Σου αγάπη. Η καρδιά μου ολόκληρη, η ζωή μου είναι δικιά Σου. Τι άλλο έχω να Σου προσφέρω;” “Κι όμως Ιερώνυμε…” ξανακούστηκε πάλι η φωνή του Χριστού. “Έχεις κάτι ακόμα και το ξεχνάς. Το θέλω!” “Μα τι είναι αυτό;” Απάντησε ο Όσιος. “Πως θα είχα κάτι και να το κρατώ για μένα; Πες μου τι ξέχασα να Σου προσφέρω;” “Ιερώνυμε, δως μου τις αμαρτίες σου!” “Τις αμαρτίες μου, Πανάγιε Θεέ; Τι να την κάνεις τέτοια σιχαμερή προσφορά;” “Μα γι’αυτές ήρθα στον κόσμο, Ιερώνυμε. Αυτές ζητώ από κάθε άνθρωπο, για να τον καθαρίσω”. Η φωνή σταμάτησε και μια γλυκιά ευωδία πλημμύρισε το Σπήλαιο και την καρδιά του Οσίου. Αμήν.